رویکرد علّی به ویژگی‌ها و مسئلۀ وحدت علم

حین شیخ رضایی

دوره 4، شماره 13 ، فروردین 1387، ، صفحه 65-78

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5747

چکیده
  در این مقاله ابتدا مفهوم تحقق چندگانه توضیح و نشان داده می‌شود که چگونه این مفهوم از نظر برخی اندیشمندان تقلیل‌پذیری علوم خاصی را مسدود می‌کند. سپس یکى از رویکردهاى اخیر به این مفهوم، یعنی رویکرد علّى، شرح داده می‌شود؛ و در ادامه استدلال خواهد شد که پذیرش رویکرد علّی می‌تواند استدلال تقلیل‌ناپذیری را با پرسش‌هایی مواجه سازد. ...  بیشتر

محمد عابدالجابری؛ چرایی انحطاط مسلمانان و راه‌رهایی از آن

امیر روشن؛ فرزاد آذر کمند

دوره 12، شماره 48 ، دی 1395، ، صفحه 65-84

https://doi.org/10.22054/wph.2017.7508

چکیده
  با گذشت چندین قرن از مواجهه اسلام با غرب، سؤال «چه باید کرد تا از انحطاط رهایی­یافت؟» همچنان دغدغۀ اصلی متفکران و اندیشمندان مسلمان است. هر متفکری با ارائۀ روشی خاص، دغدغۀ احیای سنت­های اسلامی را در سر می­پروراند و بدین­ترتیب طیف گوناگونی از راه­حل­ها پدید آمده­است. یکی از این راه­ها متعلق به محمد عابدالجابری، ...  بیشتر

پاتنم، نسبیت مفهومی و رئالیسم متافیزیکی

حامد قدیری؛ محمد سعیدی مهر

دوره 13، شماره 49 ، فروردین 1396، ، صفحه 65-78

https://doi.org/10.22054/wph.2017.7619

چکیده
  یکی از مؤلفه‌های اصلی فلسفۀ پاتنم مخالفت با رئالیسم متافیزیکی است. بنا به قول مشهور، استدلال مبتنی بر نظریۀ مدل و استدلال مغز در خمره دو استدلالی هستند که پاتنم علیه رئالیسم متافیزیکی طرح کرده است. علاوه بر این دو، برخی معتقداند «پدیدۀ نسبیت مفهومی» پاتنم نیز استدلالی مستقل علیه رئالیسم متافیزیکی‌ست. پدیده‌ی نسبیت مفهومی ...  بیشتر

بلاتلاتردیه‌ای بر نظریة خطا در فلسفة اخلاق براساس تکامل زیستی

حسن میانداری

دوره 7، شماره 25 ، فروردین 1390، ، صفحه 67-86

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5817

چکیده
  نظریة خطا را در فلسفة اخلاق جدید جان مکی مطرح کرد. بر اساس این نظریه، تمام قضایای اخلاقی کاذب‌اند. از دهة 1970 به این سو، تلاش گسترده‌ای برای تبیین اخلاق با استفاده از نظریة تکامل زیستی شده است. مایکل روس، اول بار از تبیین تکاملی اخلاق برای دفاع از نوعی نظریة خطا استفاده کرد. بر اساس این نظریه، انتخاب طبیعی در تمام انسان‌ها توهم عینی ...  بیشتر

ملاک تشخص در فلسفه‌ی ارسطو: صورت یا ماده؟

مجتبی درایتی

دوره 11، شماره 41 ، فروردین 1394، ، صفحه 69-86

چکیده
  چکیده بحث در باب ملاک تشخص که از بحث‌های مهم و غامض مابعدالطبیعی در تاریخ فلسفه بوده‌است به این امر مربوط می‌شود که آن چیست که حضورش موجب می‌شود تا ما از فرد کلی به شخص و فرد جزئی برسیم. مفسران فلسفه ارسطو در این باب که از نظر وی ملاک تشخص موجودات به چیست، اختلاف نظر دارند. عمده مفسران صورت یا ماده را و برخی مادة مکیف یا صورت متحقق را ...  بیشتر

تناهی و عدم تناهی مکان و زمان از دیدگاه ارسطو و ابن‌سینا

حسین کلباسی اشتری؛ حسن احمدی زاده

دوره 6، شماره 22 ، تیر 1389، ، صفحه 69-89

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5803

چکیده
  بحث از تناهی یا عدم‌تناهی زمان و مکان، از مهم‌ترین مباحثی است که طی آن، تاریخ فلسفه، چه در مغرب‌زمین و چه در عالم اسلام، با تاریخ دیدگاه‌های مختلف فیلسوفان و متکلمان گره خورده است. در میان فیلسوفان غربی، ارسطو نخستین کسی به شمار می‌رود که بحثی مفصل و مدون از تناهی و عدم‌تناهی مکان و زمان ارائه داده است، تا آنجا که او در کتاب «در ...  بیشتر

هیدگر و فروکاهی شأن هنر در زمانة ما

مرجانه سوزن کار؛ محمدرضا ریخته گران؛ شمس الملوک مصطفوی

دوره 16، شماره 64 ، دی 1399، ، صفحه 69-91

https://doi.org/10.22054/wph.2021.48642.1798

چکیده
  هیدگر ذات هنر را در کار نشاندن حقیقت می­داند و معتقد است آنچه هنر را به عنوان هنرِ (اصیل) ممکن می­کند، ذات هنر است. به باور او هنر که روزگاری - در یونان باستان- با تحقق حقیقت پیوند داشت و از این­رو، از امکان وجودی برخوردار بود، با آغاز عصر متافیزیک و طی چندین مرحله، پیوند خود را با ذاتش گسسته و از امکان وجودی دور شده است. به عبارتی ...  بیشتر

جبر و اختیار از دیدگاه علامه طباطبائی

عبدالله نصری

دوره 9، شماره 36 ، دی 1392، ، صفحه 71-82

چکیده
  بحث جبر و اختیار یکی از مسائل مهم و معضلات فلسفی است. در طول تاریخ، فیلسوفان شرق و غرب در باب آن به تأملات بسیار پرداختند. فیلسوفان‌اسلامی در لابلای مباحث مربوط به کیفیات نفسانی، اصل علیت و صفات الهی به بحث دربارة این مسأله پرداختند. علامه طباطبائی، هم در آثار فلسفی خود و هم در تفسیر المیزان ابعاد مختلف جبر و اختیار را مورد بررسی و توجه ...  بیشتر

پرسش‌گری و امر مقدس در منظومة فکری مولوی

لیلا پژوهنده

دوره 11، شماره 43 ، مهر 1394، ، صفحه 71-96

چکیده
  در این مقاله رابطه و نسبت پرسش‌گری با امر مقدس در منظومه‌ی فکری مولوی به شیوه­ی تحلیلی  بررسی می­شود. در آغاز جهان‌نگری مولانا در رویکردی کلی در باب خاستگاه، جایگاه، حدود، توانایی و ویژگی‌های ترازهای معرفتی، و سپس جایگاه علوم، فنون، هنرهای بشری و شیوه‌های فلسفی و منطقی، و لزوم به­کارگیری و سودمندی موضوعات ...  بیشتر

منطق شرطی و مبانی فلسفی آن

رضا رسولی شربیانی

دوره 4، شماره 16 ، دی 1387، ، صفحه 71-83

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5761

چکیده
  یکی از پرسش‌های اساسی در منطق این است که چرا ارسطو به «منطقِ شرطی» نپرداخته است؟ او که به عنوان مدوّن منطق شناخته می‌شود چگونه ممکن است به این بحث مهم توجهی نداشته باشد؟ آیا این بی‌توجهی فقط یک غفلت است یا عمدی است و ارسطو دلیلی برای آن دارد؟ ما در این مقاله پس از بررسی منطق شرطی (قضایا و قیاس‌های شرطی) از دیدگاه رواقیون و بیان ...  بیشتر

کانت، آغازگر مابعدالطبیعه زمان

مهدی طاهریان

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1389، ، صفحه 71-80

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5789

چکیده
  تصور غالب بر این است که کانت بحث زمان را فقط در حسیات استعلائی و در تحلیل استعلائی در بحث شاکله مطرح کرده است، ولی این تصور چندان درست نیست، حقیقت این است که سراسر فلسفه نقادی کانت به خصوص نقد عقل محض، بحث زمان است. در واقع کانت در نقد عقل محض نوعی خاص از مابعدالطبیعه را بنیان می‌گذارد که می‌توان آن را مابعدالطبیعه زمان نامید و بدین‌گونه ...  بیشتر

فلسفه
بررسی انتقادی دیدگاه جان کاتینگهام پیرامون تجربۀ دینی و کارکرد آن در تشکیل باور دینی

مهدی خیاط زاده

دوره 19، شماره 74 ، تیر 1402، ، صفحه 71-95

https://doi.org/10.22054/wph.2023.70548.2115

چکیده
  جان کاتینگهام، به دو نوع تجربۀ دینی توجه دارد: تجربۀ دینی عام و تجربۀ دینی خاص. ازنظر او تجارب عمومی، نیازی به آموزش خاص و پیچیده، تحقیقات علمی یا نظریه‌پردازی فلسفی ندارد، بلکه اقدامی ساده برای پذیرش یک هدیه است. البته، چنین تجاربی برخلاف مشاهدات روزمره در دسترس همگان نیست و تحقق آن نیازمند شرایط خاصی است. وی دربارۀ تجارب دینی خاص ...  بیشتر

معانی وجود از نظر توماس آکوئینی

حسن احمدی؛ مستانه کاکایی

دوره 7، شماره 27 ، مهر 1390، ، صفحه 73-86

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5831

چکیده
  توماس آکوئینی برای «وجود» از واژة esse)) بهره می‌گیرد و در کتاب‌های مختلف خود معانی‌ای برای آن می‌آورد. در «جامع علم کلام»، وجود را به دو معنا می‌داند: ۱ـ فعل وجود داشتن، و ۲ـ رابط قضایا. توماس معنای دوم را برای خداوند نیز به کار می‌برد. در کتاب «دربارة وجود و ماهیت» نیز با تأثیر از ارسطو برای وجود دو معنا می‌آورد؛ وجود ...  بیشتر

تبیین دموکراسی رایزنانه در اندیشه‌های فلسفی هابرماس

حسین هرسیج؛ جلال حاجی زاده

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1389، ، صفحه 75-93

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5810

چکیده
  چون دموکراسی ماهیت پویا و زایایی دارد، بحث و بررسی در باب مبانی، آموزه‌ها و تطور مفهومی آن همچنان ادامه دارد. پژوهش و تبیین علمی‌نظریة دموکراسی رایزنانة هابرماس، و ارزیابی ِانعکاس، و نسبت مبانی فلسفی و معرفت‌شناختی‌اش با آن، هدفی‌ست که پژوهشگر در این تحقیق دنبال می‌کند. پس سعی بر آن است که ضمنِ تجزیه و تحلیل الگوی دموکراسی هابرماس، ...  بیشتر

بررسی اندیشة مولوی و کی‌یرکگور در باب خودشناسی

مهدی دهباشی؛ مرضیه رضاییان

دوره 7، شماره 26 ، تیر 1390، ، صفحه 75-102

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5824

چکیده
  زمانی که انسان شروع به شناخت خود می‌کند و به توانایی‌های وجودی خویش واقف می‌شود، گویی مسئولیتی بر دوش او قرار دارد که می‌باید خود را از مرتبة دون انسانیت به مرتبة بالا سوق دهد. این سیر، برای کی‌یرکگور با کمک خصلت بارز آدمی یعنی ترس‌آگاهی امکان‌پذیر است: فرد همواره در اندیشه و دلهرة کیفیت انتخاب خود است و این دلهره او را در کسب بهترین ...  بیشتر

معنای «موقت» در اخلاق موقت دکارت و بررسی انتقادی چند برداشت معاصر

مهدی بهنیافر

دوره 15، شماره 58 ، تیر 1398، ، صفحه 75-105

https://doi.org/10.22054/wph.2019.39115.1670

چکیده
  این مقاله به مجموعۀ اصول چهارگانۀ موسوم به اخلاق موقت دکارت و برخی لوازم معرفتی آن می‌پردازد. ضمن معرفی دو خوانش رقیب از این اصول که یکی جایگاه قابل اعتنایی برای این اصول قائل نیست و آن را جزء اساسی منظومۀ معرفتی دکارت نمی‌داند و دیگری این اصول را هم دائمی و هم همگانی می‌انگارد، تبیین مورد نظرمان را از قلمرو معرفتی و همین‌طور قلمرو ...  بیشتر

معناشناسی منطقی گفتار و گذار به جهان اینترسابجکتیو در پدیدارشناسی هوسرل

علیرضا فرجی

دوره 17، شماره 66 ، تیر 1400، ، صفحه 75-97

https://doi.org/10.22054/wph.2021.54827.1888

چکیده
  هوسرل در روش پدیدارشناسی دریچه‌ای نوین را به بحث تجربه می‌گشاید که به واسطه تعریف نوین شناخت و در راستای پیشگیری از خطای فلاسفه پیشین -به ویژه تجربه‌باوران کلاسیک- صورت گرفته است؛ به نحوی که شناخت، دیگر مبتنی بر تجارب بی‌واسطه از جهان نیست، بلکه بر پایه تجارب التفاتی که بر شهود بی‌واسطه ابژه‌ها تکیه دارد، صورت می‌پذیرد. پیامد ...  بیشتر

بررسی مفهوم «کورا» در اندیشة کریستوا با نظر به رسالة تیمائوس افلاطون

علی فتح طاهری؛ مهرداد پارسا

دوره 8، شماره 29 ، فروردین 1391، ، صفحه 77-92

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5838

چکیده
  ژولیا کریستوا، فیلسوف مطرح جریان پست‌مدرنیسم، با قرائتی روان‌کاوانه و زبان‌شناختی از مفاهیم بنیادین فلسفه، در پی ترسیم جهان و سوژه‌ای سیال و در فرآیند است. وی، در تبیین نظریة خویش، از مفهوم "کورا" استفاده می‌کند. این مفهوم که اولین‌بار در رسالة تیمائوس افلاطون برای تشریح فرآیند شکل‌گیری جهان به کار می‌رود، در تفکر کریستوا نسبتی ...  بیشتر

سلامت معنوی از دیدگاه «رنه دکارت» و «علامه طباطبائی»

رحمت الله موسوی مقدم؛ امیر عباس علیزمانی

دوره 7، شماره 28 ، دی 1390، ، صفحه 77-98

https://doi.org/10.22054/wph.2012.6130

چکیده
  در این مقاله به بررسی تطبیقیِ موضوع سلامت معنوی به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان سلامت که اخیراً در سازمان جهانی بهداشت به مؤلفه‌های قبلی سلامت، یعنی جسمی، روانی و اجتماعی اضافه شده است، از دیدگاه دکارت به عنوان مؤسس فلسفة جدید غرب، و علامه طباطبائی به عنوان نمایندة فلسفه و فرهنگِ اسلامی، می‌پردازیم. نزد دکارت، سلامت معنوی به لحاظ ...  بیشتر

آیا حال همان ثابت ازلی است؟

محرم ترابی

دوره 3، شماره 11.10 ، تیر 1386، ، صفحه 77-89

https://doi.org/10.22054/wph.2007.6690

چکیده
  علمای علم کلام وظیفه خود را دفاع از ضروریات دین تعریف کرده‌اند. ایشان در دوره‌ای، که هنوز بسیاری از مباحث فلسفی و کلامی دقیقاً شکل نگرفته بود، برای تبیین عقاید خود توجیهات خاصی ارائه می‌‌دادند. این توجیهات اغلب با بیان نظرات ابتکاری همراه بود. معتزله برای توجیه کیفیت اتصاف ذات باری به صفات و همچنین برای توجیه نحوه تعلق علم باری به ...  بیشتر

برتری نوشتار بر گفتار انسان در اندیشۀ ملاصدرا

نرگس زرگر

دوره 13، شماره 52 ، دی 1396، ، صفحه 77-96

https://doi.org/10.22054/wph.2018.8403

چکیده
  ملاصدرا میان گفتار و نوشتار تفاوت جوهری نمی­بیند. با تمایز برتری گفتار خداوند بر متنِ او از گفتارِ انسان نسبت به نوشتار او، به این نتیجه می­رسیم که بر اساس تبیین ملاصدرا از ماهیت و فرآیند زبان، نوشتار انسان عادی بر گفتار او، بدون لحاظِ موارد استثنایی، برتری دارد. با معیار «دوری یا نزدیکی به حقیقت» دربارۀ گفتار و نوشتار انسان، ...  بیشتر

ارتباط ساختار منطقی زبان باارزش و معنای زندگی در اندیشة ویتگنشتاین

علیرضا فرجی

دوره 14، شماره 55 ، مهر 1397، ، صفحه 77-97

https://doi.org/10.22054/wph.2018.9363

چکیده
  پرسش از زندگی و حیات پیشینه‌ای به درازای تاریخ بشر دارد و مسئله‌ای است که در تطور تاریخ اندیشه، چهره‌های گوناگونی به خود گرفته‌است. امروزه این پرسش با جدیت بیشتری پیگیری می‌شود تا بدانجا که حتی در محافل دانشگاهی به شکل گرایشی از فلسفة دین درآمده‌است. همچنین، در میان نحله‌های فلسفی گوناگون معاصر، فیلسوفان تحلیلی و زبانی با دقت ...  بیشتر

بررسی معنی‌شناسی واقع‌گرایی کورنل از دیدگاه ریچارد بوید

مهرشاد رضایی؛ سید علی کلانتری؛ امیر احسان کرباسی زاده

دوره 18، شماره 71 ، مهر 1401، ، صفحه 77-101

https://doi.org/10.22054/wph.2022.65123.2040

چکیده
  واقع‌گرایی کورنل به موج جدید طبیعت‌گرایی اخلاقی متعلق است. آن چیزی که واقع‌گرایی کورنل را از دیگر مکاتب طبیعت‌گرایی متمایز می‌کند موضع ضد فروکاست گرایانة این دیدگاه در مورد واقعیات اخلاقی است. هدف ما در این جستار بررسی معنی‌شناسی این مکتب فکری بر پایة آرای شاخص‌ترین چهرة آن در این زمینه، ریچارد بوید است. تلاش می‌کنیم تا نشان ...  بیشتر

بررسی نسبت و تمایز میان جامعه‌مدنی و دولت، و چگونگی شکل‌گیری اراده عمومی در فلسفه سیاسی هگل

محسن باقرزاده مشکی باف

دوره 18، شماره 69 ، فروردین 1401، ، صفحه 79-104

https://doi.org/10.22054/wph.2022.62228.1997

چکیده
  در این مقاله پس‌ازآنکه نگارنده به لحاظ نظری به بررسی رخدادهای سیاسی- اجتماعی و چگونگی تکوین نظریه جامعه مدنی پرداخت به سراغ فهم و بررسی تکوین اراده عمومی در جامعه مدنی و دولت و دیالکتیک میان آن‌ها در اندیشه سیاسی هگل می‌رود. هگل نخستین فیلسوف تاریخ فلسفه است که به‌طور آگاهانه جایگاهی استراتژیک برای جامعه مدنی قائل می‌شود؛ و از ...  بیشتر