نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مهدی بهنیافر

استادیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

این مقاله به مجموعۀ اصول چهارگانۀ موسوم به اخلاق موقت دکارت و برخی لوازم معرفتی آن می‌پردازد. ضمن معرفی دو خوانش رقیب از این اصول که یکی جایگاه قابل اعتنایی برای این اصول قائل نیست و آن را جزء اساسی منظومۀ معرفتی دکارت نمی‌داند و دیگری این اصول را هم دائمی و هم همگانی می‌انگارد، تبیین مورد نظرمان را از قلمرو معرفتی و همین‌طور قلمرو انسانی این اصول به‌دست دهیم. گام نخست، ارائۀ تقریری مختار از نسبت این اصول با دو عنصر کلیدی اندیشۀ دکارت؛ یعنی شک و روش است و بر پایۀ آن به مفهوم مقطعی یا موقت بودن این اصول پرداخته‌ایم؛ مفهومی بدواً عادی با نتایج و الزاماتی نسبتاً متفاوت. برآنم که این منظومۀ موسوم به موقت، سرشتی معرفتی دارد نه زمانی؛ زمان هم تابع رخدادهای حوزۀ فاهمه است. همچنین در عین استدلال بر اینکه نمی‌توان این اصول را همواره موقتی دانست نشان‌داده‌ام که ایدۀ برخی شارحان مبنی بر این‌که او این اصول را از ابتدا همیشگی و همگانی می‌خواسته، ایده‌ای شاذ و غیرقابل تحمیل به متن آثار دکارت است. نشان داده‌ام که این اصول در شرایط معرفتی مشخص و تشریح‌شده‌ای ممکن است حضوری دائمی در عرصۀ زیست اندیشمند پیدا کنند و در شرایطی هم ممکن است در دستگاه فکری او نقض و از این راه واجد حاکمیتی موقت شوند. از جمله نتایج جانبی جای‌گیری و تقریر مدلّل این اصول در بافت فکری دکارت، تبیین این نکته است که انتساب وصف غیرمدلّلی مانند محافظه‌کاری به این اصول، نسبت به اغراض مدلّل دکارت، نسبتی پسینی و کمتر قابل‌اعتناست.

کلیدواژه‌ها

• دکارت
• اخلاق موقت
• شک
• روش
• زندگی اصیل

عنوان مقاله [English]

About "Provisional" in Descartes' Provisional Morality and a Critical Review of Some Contemporary Readings

نویسنده [English]

• Mahdi Behniafar

Assistant Professor, Department of Philosophy, Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

This essay deals with Descartes' Provisional Morality and some of its epistemic requirements. Here, we shall introduce two rival readings of these principles, one of which does not give a plausible position to these principles and does not consider them to be an essential part of Descartes's system, and the other assumes these principles to be both permanent and universal, and then present our explanation to the epistemic realm and also the human realm of these principles. First, we have presented our account of the relation between these Maxims with Cartesian key elements, namely Doubt and Method. Then we discuss the basic nature of Provisionality of these Maxims; a concept that is apparently normal but has relatively different results and requirements. I argue that the moral code has an epistemic character, not a time; time also depends on the events of Reason. Also, while we argued that these principles cannot be considered temporary, we have shown that the idea of some Descartes commentators that these principles, from the very beginning, were permanent and universal is a misconception that can't be imposed on Descartes. Based on our argument, these principles can be transformed into permanent principles in certain epistemic conditions that we have explained, but at the same time, in certain circumstances, they may also be disaffirmed and, as a result, become temporary principles. When these maxims count as the product of an argumentative process, then a non-argumentative description such as the conservatism of these principles will be an abnormal description that is unrelated to Descartes' will.

کلیدواژه‌ها [English]

• Descartes
• Provisional morality
• Doubt
• Method
• Authenticity