مبانی روشنگری در اندیشۀ روسو

علی کرباسی زاده؛ فاطمه سلیمانی دهنوی

دوره 4، شماره 16 ، دی 1387، ، صفحه 27-44

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5759

چکیده
  تفسیرهای متعدد و گاه متناقضی از اندیشه‌های روسو وجود دارد، برخی او را در زمرۀ روشنگران قرار می‌دهند و برخی دیگر منتقد روشنگری. روسو فرزند عصر روشنگری بود و بی‌شک مهم‌ترین عناصر تفکر این دوره در اندیشۀ او نمایان است. با وجود این، وی به مخالفت با برخی از مشخصه‌های روشنگری برخاست. او در عصری که خرد به عنوان تنها راهنمای انسان مطرح بود، ...  بیشتر

آیا واقعی‌گرایی ‌جدید از مصادیق واقعی‌گرایی ‌جانشینی است؟

لطف الله نبوی؛ مجتبی امیر خانلو

دوره 5، شماره 19 ، مهر 1388، ، صفحه 27-48

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5773

چکیده
  واقعی‌گرایی یک آموزه هستی‌شناسانه ‌است که براساس آن، دامنة اشیاء موجود و دامنة اشیاء واقعی ‌اینهمان است. مطابق با این آموزه، برای حل هر‌ مسئلة فلسفی، نیازی به تعهد وجودی به اشیاء غیرواقعی نداریم. رویکرد لینسکی، زالتا و نلسون یکی ‌از رویکردهای‌ موجود به‌واقعی‌گرایی است که ‌به‌ واقعی‌گرایی ‌جدید معروف شده‌ است. آنها، پیش‌فرض ...  بیشتر

مدل تعادلی – تجانسی جهان‌های ممکن و «نظریه ضرورت بتّاته»

لطف الله نبوی

دوره 3، شماره 11.10 ، تیر 1386، ، صفحه 27-37

https://doi.org/10.22054/wph.2007.6688

چکیده
  «نظریه ضرورت بتّاته» عنوان نظریه‌ای است از «شیخ شهاب الدین سهروردی» که از ابداعات و نوآوری‌های مهم وی در عرصه منطق تلقی می‌شود و دارای نتایج منطقی – فلسفی فراوانی است. سهروردی بدون تردید با طرح این نظریه به «ضرورت فلسفی – متافیزیکی» نظر داشته و از آنجا که تبیین منطقی ضرورت فلسفی از دغدغه‌های مهم چند دهه اخیر ...  بیشتر

هنجارها و مسئلۀ تبیین فعل

سید علی کلانتری

دوره 14، شماره 56 ، دی 1397، ، صفحه 27-42

https://doi.org/10.22054/wph.2019.25361.1443

چکیده
  چنین به نظر می‌رسد که پذیرش یک هنجار به تنهایی نمی‌تواند انجام آنچه هنجار مربوطه بدان فرمان می‌دهد توسط شخص را تبیین نماید؛ استگلیچ پیترسون این مطلب را با این صورتبندی توضیح می‌دهد که رابطه‌ای قوی‌ میان احکام هنجارین و برانگیختگی برای انجام فعل مربوطه وجود ندارد. بر اساسِ نظرِ پیترسون، برای تبیین این مطلب که شخص به آنچه هنجار ...  بیشتر

تدقیق در «می‌اندیشم هستم» (cogito sum)؛ راهی به جانب مبانی پرسش از وجود نزد مارتین هیدگر

مژگان احمدی

دوره 18، شماره 69 ، فروردین 1401، ، صفحه 27-57

https://doi.org/10.22054/wph.2022.64750.2034

چکیده
  هنگامی‌که از cogito sum سخن می‌گوییم مرادمان چیست؟ اشارة این الفاظ در به‌کار بردنشان به چه چیزی است؟ نخستین بار به چه صورتی به دیده آمده‌اند؟ چه طور پیشرفت کرده‌اند؟ و هم‌زمان پیشرفت چه مفاهیمی هستند؟ مقالة حاضر بر آن است تا کوگیتو سوم را در ابعادی صوری و مفهومی موردبررسی قرار دهد. لذا از ساختار صوری و مفهومی کوگیتو سوم و چرایی و چگونگی ...  بیشتر

بررسی تطبیقی– انتقادی آرای ابن‌سینا و فخر رازی و ملاصدرا درباره حدوث و قدم طبیعت

مریم خوشنویسان؛ سید صدرالدین طاهری؛ بابک عباسی

دوره 18، شماره 70 ، تیر 1401، ، صفحه 27-53

https://doi.org/10.22054/wph.2022.66805.2058

چکیده
  در این مقاله، بعد از بیان دقیق موضوع و مقصود از حدوث و قِدم، نظریات ابن‌سینا و فخر رازی و صدرالمتألهین شیرازی درباره حدوث یا قدم زمانی عالم طبیعت مطرح و تحلیل انتقادی شده است. برحسب ترتیب تاریخی ابتدا نظر ابن‌سینا، مبنی بر قَدم طبیعت، و یک دلیل آن‌که بر اساس قاعده طبیعیاتی - فلسفی «هر حادثی مسبوق به ماده و مدت است» اقامه شده است. ...  بیشتر

برهان صدّیقین به روایت حکیم صهبا و جایگاه آن در حکمت متعالیۀ صدرایی

حامد ناجی اصفهانی

دوره 10، شماره 38 ، تیر 1393، ، صفحه 29-42

چکیده
  در پی تدوین آموزة «برهان صدیقین» و نگرش به ساحت واجب­الوجود از رهگذر وجود صرف که اولین­بار توسط "ابن سینا" پی­ریزی شد (شیرازی، 1378،ج6،ص27)، حکمای بزرگی بدین مهم پرداختند و تقریرهای گوناگونی از آن عرضه داشتند. بزرگ حکیم جهان اسلام، "صدر الدین محمد شیرازی" با وصول به اصل اصالت وجود و جعل وجود به تقریری نو از آن دست یازید. تقریر ...  بیشتر

بررسی تعبیر هیدگر از نسبت روح1 و زمان (وجود2) در پدیدارشناسی روح هگل

حسین رستمی جلیلیان؛ محمد رضا اسدی

دوره 11، شماره 41 ، فروردین 1394، ، صفحه 29-48

چکیده
  این مقاله برآن است تفسیر هیدگر از نسبت روح و زمان(وجود) در پدیدارشناسی روح هگل را موردبررسی قرار دهد. بدین منظور، نقد هیدگر به هگل راجع به نسبت بین زمان و روح، تعبیر او از پدیدارشناسی روح به‌عنوان فلسفه‌ای سوژه محور و نمونه‌ای از متافیزیک فیخته‌ای و دکارتی، و نقش فلسفه روح در تبیین متافیزیک جدید خودبنیادی موردبررسی قرار گرفته‌است. ...  بیشتر

تصمیم‌پذیری سیستم‌های هوشمند

محمدعلی حجتی؛ مرتضی مزگی نژاد

دوره 4، شماره 13 ، فروردین 1387، ، صفحه 29-49

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5745

چکیده
  الگوسازی از ذهن و ارائة مدلی که قابلیت‌های پیچیدة ذهن را داشته باشد یکی از افق‌های توانمندی بشر است. اگرچه عمدة تلاش‌ها در این زمینه بیش‌تر از نیم قرن سابقه ندارد و با دستاوردهای مسحورکنندة خود یکی از پدیده‌های شگفتی‌ساز شده است، اما هر چه این رویا رنگ واقعیت بیش‌تری به‌خود می‌گیرد مشکلات بزرگ‌تری را بر سر راه نظریه‌پردازان ...  بیشتر

جلال آل‌احمد؛ غرب‌زدگی و ضرورت بازگشت به سنت

بیژن عبدالکریمی

دوره 7، شماره 27 ، مهر 1390، ، صفحه 29-54

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5829

چکیده
  این مقاله در صدد است تا دریافت جلال آل‌احمد از معنا و مفهوم «غرب و غرب‌زدگی»، تلقی او از علل و ریشه‌های پدیدار تاریخی غرب‌زدگی و نیز فهم وی از سنت و دلایل ضرورت بازگشت به سنت را، که نقشی اساسی در شکل‌گیری فضای ذهنی (پارادایم) تفکر اجتماعی ما ایرانیان در دورة معاصر ایفا کرده‌اند، به‌خصوص در قیاس با بصیرت‌های بنیادین متفکر معاصر، ...  بیشتر

تاملی در مبانی هستی شناختی زیبایی شناسی در مکتب عرفانی ابن عربی

محمد فنایی اشکوری؛ علی کریمیان صیقلانی

دوره 8، شماره 31 ، مهر 1391، ، صفحه 29-40

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5850

چکیده
  یکی از پرسش های بسیار مهم در عرصه هنر پژوهی و بلکه اساسی ترین آن ها پرسش از زیبایی و مبانی آن به عنوان پایه گفتمان هنری و زیبایی شناسانه است. با توجه به اینکه هر مکتبی بنا بر چارچوب فکری خود مبانی ویژه ای برای زیبایی شناسی مطرح می کند در این پژوهش تلاش شده مبانی زیبایی شناسی بر اساس دستگاه عرفان اسلامی استخراج و سازماندهی شوند. از آنجایی ...  بیشتر

رابطۀ میان روح و جسم و نتایج معادشناختی آن در فلسفۀ یاکوب بوهم با توجه به موضع ملاصدرا

رضا اگبریان؛ املی نویگلیز

دوره 6، شماره 24 ، دی 1389، ، صفحه 29-46

https://doi.org/10.22054/wph.2011.6121

چکیده
  اگرچه ملاصدرا و یاکوب بوهم پیرو دو سنت متفاوت هستند و به رغم آنکه یاکوب بوهم پرورش‌یافتۀ حوزه فلسفه نیست، یک تجربه عمیق مشابه منجر شد آنها پایه‌های مفهومی از انسان را بنا کنند که از ابعاد بسیاری به هم شباهت دارد. مسئله رابطۀ میان جسم و روح بشر به ما امکان می‌دهد برخی از این شباهت‌ها را به ویژه با توجه به هدف زندگی دنیوی انسان در پرتو ...  بیشتر

نلسون گودمن: مسئلة وجودشناسانۀ ارزش هنر

علی اکبر احمدی افرمجانی؛ احمد رحمانیان

دوره 12، شماره 47 ، مهر 1395، ، صفحه 29-40

https://doi.org/10.22054/wph.2016.7292

چکیده
  این مقاله به بررسی مسئلۀ وجودشناسانة ارزش هنر در فلسفة نلسون گودمن می­پردازد، به عبارت دیگر، این مسئله که ’طبق نظریۀ شناخت­گرایی گودمن، روابط میان ویژگی (های) ارزشمند یک اثر هنری با خود آن اثر از چه نوع است؛ در وهلة اول، از طریق بررسیِ (1) انواع روابط میان ویژگی­های ارزشمند اشیاء با خود آن‌ها، (2) انواع روابط میان ویژگی­های ...  بیشتر

مقایسة ترولچ و هیک پیرامون مسئلة درجه‌بندی ادیان

محمدمهدی فلاح؛ مهدی اخوان

دوره 14، شماره 55 ، مهر 1397، ، صفحه 29-52

https://doi.org/10.22054/wph.2018.9361

چکیده
  از مسائل اصلی در تبیین پدیدة کثرت ادیان در جهان، مسئلة درجه‌بندی ادیان است؛ یعنی پرسش از اینکه آیا ادیان اساساً مقایسه‌پذیر هستند یا نه، و در صورت موافقت، ملاک و معیار این مقایسه باید چه ویژگی داشته باشد. چنین به نظر می‌رسد که مرز فارق میان دو موضع مختلف در تبیین پدیدة کثرت ادیان، یعنی نسبی‌گرایی و کثرت‌گرایی دینی، از دقت در مسئلة ...  بیشتر

«دیگری» از نظرگاه ابن‌عربی

حامده راستایی جهرمی؛ علی اصغر مصلح

دوره 15، شماره 58 ، تیر 1398، ، صفحه 29-46

https://doi.org/10.22054/wph.2019.30982.1539

چکیده
  هر چند موضوع «دیگری»، در بین اندیشمندان مسلمان به عنوان یک مسئلۀ مستقل مطرح نبوده است لکن ظرفیت طرح این بحث بین همه نحله‌های فکری در جهان اسلام به ویژه عرفان وجود دارد. بر این اساس می‌توان برای نمونه پرسش از «دیگری» را به آثار ابن‌عربی به عنوان نمایندۀ عرفان اسلامی عرضه کرد و مبانی فکری او را در این زمینه جستجو کرد. مبانی‌ای ...  بیشتر

صورت‌بندی تمایز امور اعتباری از امور حقیقی براساس تفسیر علامه طباطبایی از ایده‌آلیسم

رضا اکبریان؛ محمد سعیدی مهر؛ علیرضا صادقی

دوره 17، شماره 66 ، تیر 1400، ، صفحه 29-50

https://doi.org/10.22054/wph.2021.48451.1788

چکیده
  علامه طباطبایی علاوه بر ادراکات اعتباری و اندیشه‌های پنداری، بارها از امور اعتباری و اندیشه‌های دل‌بخواهی نیز یاد کرده و آن‌ها را در مقابل امور حقیقی قرار داده است. مقصود از امور اعتباری، اندیشه‌های نامنظمی است که به اراده انسان وابسته‌اند، اما پس از اراده آن‌ها، چیزی به جهان خارج افزوده نمی‌شود. علامه طباطبایی معتقد است که ...  بیشتر

نقش«تعریف نشده ها» و «روش اصل موضوعی» در آغاز تطبیق فلسفه ها، با تمرکز برسه نظام فلسفی اسلامی

حمیدرضا بیات؛ حسن عباسی حسین آبادی؛ علیرضا پارسا

دوره 17، شماره 68 ، دی 1400، ، صفحه 29-61

https://doi.org/10.22054/wph.2021.51671.1845

چکیده
  تطبیق فلسفه‌ها و نظام‌های فکری با یکدیگر، تلاشی در جهت یافتن راه­های تعامل و هم­افزایی این مکاتب است. به نظر می­رسد در این فرآیند، یافتن اشتراکات و اختلافات این ساختارها و روش مناسب این دستیابی، دارای اهمیت بسزایی هستند. روش را می­توان در دو سطح کلان و متعیّن یا ابزاری در نظر گرفت. در اینجا مسئله این است که اگر برای این تطبیق، ...  بیشتر

مبانی معرفت‌شناسی حکمت اشراق سهروردی

سیما سادات نوربخش

دوره 5، شماره 17 ، فروردین 1388، ، صفحه 31-47

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5766

چکیده
  بررسی نظام معرفتشناسی شهابالدین سهروردی (549-587ق) به عنوان مؤسس دومین حوزه اندیشه فلسفی در تاریخ فلسفه اسلامی، اهمیت ویژهای دارد. معرفتشناسی او با بررسی تعارضهای منطقی در نظام فلسفی مشاء صورت میگیرد. نظریه سهروردی در باب علم شامل دو جزء است: نخست، جزء سنتزدایی است که سهروردی در آن، به نظریههای مختلف علم، مخصوصاً علم به واسطه تعریف، ادراک ...  بیشتر

فلسفة میان فرهنگی از دیدگاه رام ادهرمال

احمد علی حیدری؛ محمد حسن یعقوبیان؛ قاسم پور حسن

دوره 17، شماره 65 ، فروردین 1400، ، صفحه 31-58

https://doi.org/10.22054/wph.2020.53843.1876

چکیده
  مسئلة این پژوهش، بررسی چیستی فلسفة میان­فرهنگی با رویکردی توصیفی-تحلیلی از دیدگاه رام ادهرمال است که با پیشینه­ای هندی به غرب سفر کرده و انجمن فلسفة میان­فرهنگی را در آلمان تاسیس کرده است.وی با اتکا بر مبانی­ای نظیر نسبت فلسفه و فرهنگ،دیگری فرهنگی، هم­پوشانی­ها، حقیقت، کثرت­گرایی و تساهل، به بسط فلسفة میان­فرهنگی با ...  بیشتر

نقد سه استدلالِ گودلی در فلسفۀ ذهن

محمد صالح زارع پور؛ محمدعلی حجتی

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1389، ، صفحه 33-47

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5787

چکیده
  برخی فیلسوفان برای اثبات ناممکن بودن مدل کردن ذهن با ماشین از قضیۀ گودل و نتایج آن استفاده کرده‌اند. در فلسفۀ ذهن استدلالات مبتنی بر قضیۀ گودل را استدلالات گودلی می‌نامند. در این مقاله قصد داریم که سه استدلال گودلی را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. این استدلال‌ها به ترتیب توسط رودی روکر، جان راندولف لوکاس و راجر پنروز ارائه شده‌اند. ...  بیشتر

مسألة تعبیر گزاره‌های احتمالاتی در علم

امیر احسان کرباسی زاده؛ میثم محمد امینی

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1389، ، صفحه 33-51

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5808

چکیده
  گزاره‌های احتمالاتی دستة خاصی از گزاره‌ها هستند که در گفتار روزمره و علمی استفاده‌های فراوان دارند. تحلیل مفهوم و تعبیر احتمال برای بررسی جایگاه این گزاره‌ها در علم مسأله‌ای اساسی است. تدقیق مفهوم احتمال و تعبیر آن برای فهم و ارزیابی محتوای گزاره‌های علمی ضرورت دارد. در این مقاله پس از معرفی دستگاه استاندارد اصل موضوعی احتمالات ...  بیشتر

تحلیل بایستی‌ها از دیدگاه استاد مهدی حائری یزدی

عبدالله نصری

دوره 7، شماره 25 ، فروردین 1390، ، صفحه 33-50

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5815

چکیده
  در علم اخلاق، با مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها سر و کار داریم. تحلیل چیستی این بایدها و نبایدها، برعهدة فلسفة اخلاق یا فر‌ا اخلاق است، یعنی اینکه بایدها از کدام دسته از مفاهیم فلسفی هستند؟ از معقولات اوّلی هستند، یا معقولات ثانی فلسفی یا از اعتباریات؟ به‌علاوه، تحلیل قضایای اخلاقی و اینکه این دسته از قضایا را می‌توان به قضایای اخباری ...  بیشتر

ارسطو و یک (το `εν) (آموزة وحدت نزد ارسطو)

الهام کندری؛ سعید بینایی مطلق

دوره 8، شماره 29 ، فروردین 1391، ، صفحه 33-46

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5836

چکیده
  یکی از اساسی‌ترین آموزه‌های مابعدالطبیعی، آموزة وحدت است. ما در این مقاله برآنیم تا به معرفی آموزة وحدت نزد ارسطو بپردازیم. بدین منظور قبل از هر چیز به اختلاف نظر اساسی او با پیشینیانش می‌پردازیم و نگاه «کثرت بین» ارسطویی را از اندیشه‌های «وحدت بین» ایشان تمییز می‌دهیم. سپس با ذکر معانی «یک» در زبان معمولی یونانی، ...  بیشتر

نظریة زبان افلاطون: پیدایی و ارتباط آن با مُثُل

ملیحه ابویی مهریزی

دوره 13، شماره 52 ، دی 1396، ، صفحه 33-56

https://doi.org/10.22054/wph.2018.8401

چکیده
  مقاله حاضر پاسخی به این پرسش اساسی است که چرا زبان نزد افلاطون از اهمیت فراوانی برخوردار است. او در محاوره‌های متعددی مانند ثئایتتوس و سوفیست، به این موضوع می‌پردازد؛ و در کراتولوس «زبان» جنبة محوری می‌یابد. همچنین میان زبان و مابعدالطبیعة افلاطون ارتباط ناگسستنی وجود دارد. بنابرایندر این مقاله ارتباط بین زبان و مابعدالطبیعة ...  بیشتر

دیویدسن، هابرماس، و ایدۀ اینترسوبژکتیویته

محمدرضا اسمخانی

دوره 15، شماره 57 ، فروردین 1398، ، صفحه 33-60

https://doi.org/10.22054/wph.2019.34459.1601

چکیده
  در این مقاله، ابتدا می‌کوشم توصیفِ مختصری از مسئلۀ کانونیِ فلسفۀ مدرن؛ یعنی نسبت سوژه-اُبژه و راه‌حل‌های ممکن برای آن ارائه دهم. سپس می‌کوشم با رهیافتِ مقایسه‌ای به توضیحِ نقاطِ مشترکِ راه‌حلِ دو فیلسوفِ معاصر، یعنی دیویدسن و هابرماس، به این مسئله بپردازم. این راه‌حل که بر ایدۀ اینترسوبژکتیویته تکیه دارد در این حکم خلاصه می‌شود ...  بیشتر