تشریح و نقد استدلال‌های الهیاتی حامی طبیعت‌گرایی روش‌شناختی

زهرا زرگر؛ ابراهیم آزادگان؛ لطف الله نبوی

دوره 14، شماره 54 ، تیر 1397، ، صفحه 91-120

https://doi.org/10.22054/wph.2018.9166

چکیده
  ناسازگاری طبیعت‌گرایی روش‌شناختی با باورهای دینی همواره دستاویزی برای مخالفت دین‌داران با این تز روش‌شناختی بوده ‌است. با این حال برخی فلاسفه معتقدند اتفاقاً این باورهای دینی هستند که ما را به سمت طبیعت‌گرایی روش‌شناختی هدایت می‌کنند. ایشان از موضعی دین‌باورانه به دفاع از طبیعت‌گرایی روش‌شناختی برخاسته‌اند و با انگیزه‌های ...  بیشتر

نسبت‌سنجی اندیشة متقدم و متأخر ویتگنشتاین با طرح معرفت‌شناختی سوبژکتیویسم

امیر صمصامی؛ جهانگیر مسعودی

دوره 15، شماره 57 ، فروردین 1398، ، صفحه 91-116

https://doi.org/10.22054/wph.2019.30298.1525

چکیده
  سوبژکتیویسم به مثابۀ یک طرح معرفت‌شناختی، از مؤلفات بنیادین تفکر مدرن شناخته می‌شود. این طرح با کوژیتوی دکارتی و تلقی انسان به عنوان «جوهر اندیشنده» پایه‌گذاری شد و با فلسفة استعلایی کانت و اعطای نقش خودبنیادی به بشر در عمل شناخت اهمیتی بی‌مانند در معارف بشری دوران جدید یافت. اما با آغاز قرن بیستم و تغییرات پارادایمیکی که ...  بیشتر

کوهن و گذار از تمایز گردآوری/داوری

احمد عبادی؛ محمد امدادی ماسوله

دوره 16، شماره 62 ، تیر 1399، ، صفحه 91-118

https://doi.org/10.22054/wph.2020.42610.1727

چکیده
  در این نوشتار با مرور مؤلفه‌های اصلی فلسفۀ تامس کوهن خواهیم دید که او منتقد تمایز میان مقام گردآوری/داوری در روش‌شناسیِ علم است. دلایل کوهن عبارتند از: 1. موافقان صرفاً به تبیین جایگاه تمایز گردآوری/داوری در بستر آموزشی آن پرداخته‌اند که بر اساس آن تنها شواهد در جهت داوری یک فرضیۀ مؤثر تلقی می‌شوند. و در دیگر زمینه‌های مهمِ داوری ...  بیشتر

فلسفه
مکانیسم ابصار و خطای حسی در نظر خواجه نصیرالدین طوسی

مریم طهماسبی؛ سید عباس ذهبی؛ احمد بهشتی؛ بابک عباسی

دوره 18، شماره 72 ، دی 1401، ، صفحه 91-118

https://doi.org/10.22054/wph.2023.63697.2017

چکیده
  چگونگی رؤیت شیء و رخ دادن خطاهای حسی از پرسشهای پیشرو در هر نظام معرفتی ازجمله در معرفتشناسی طوسی است. اهمیت این مسئله به این دلیل است که حواس و دادههایشان آغازگر فرایند تحقق یافتن معرفتی یقینی نسبت به اشیاء هستند. در این مقاله سعی میشود در بخش اول، دیدگاه خواجهنصیرالدین طوسی دربارۀ نحوۀ ابصار بررسی گردد؛ سپس در بخش دوم با ...  بیشتر

فلسفه
تناظر سخن با عالم هستی از دیدگاه ملاصدرا

مجید صادقی حسن آبادی؛ نجمه لب خندق

دوره 19، شماره 76 ، دی 1402، ، صفحه 93-121

https://doi.org/10.22054/wph.2023.60384.1969

چکیده
  زبان پدیده‌ای به‌ظاهر ساده ولی درعین‌حال بسیار پیچیده است. زبان شناسان همواره سعی در شناخت چیستی زبان و ارائه تعریفی از آن داشته‌اند. از بین حکما، ملاصدرا نگاهی وجود شناسانه به سخن دارد و با تکیه‌بر نظام حِکمی خود، زبان را با استفاده از مبانی اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری تعریف می‌کند. هدف از این مقاله ارائه تبیین توصیفی-تحلیلی ...  بیشتر

فلسفه
وجوه مختلف مسئله چارچوب و ارتباط آن با پیش‌زمینه شناختی‌مان از جهان

ابوالفضل صبرآمیز

دوره 20، شماره 80 ، دی 1403، ، صفحه 93-119

https://doi.org/10.22054/wph.2025.80433.2252

چکیده
  مسئله چارچوب یکی از مسائل فلسفی است که اولین بار در حوزه هوش مصنوعی تعریف شد. این مسئله، در خاستگاه اولیه خود، وجهی منطقی داشت و شامل این پرسش بود که چگونه ممکن است با استفاده از منطق ریاضی قواعدی بنویسیم که اثرات عملی را توصیف کند آن‌هم بدون آنکه لازم باشد تعداد زیادی از قواعد دیگر بنویسیم که توصیف‌کننده اثرات غیر مرتبط آن عمل هستند؟ ...  بیشتر

هم اکنون همگی پست‌مدرنیست هستیم! فلسفه آفریقا و دستورکار پست‌مدرن

ادیشنا افولیان

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1388، ، صفحه 95-120

https://doi.org/10.22054/wph.2009.6115

چکیده
  این مقاله تلاشی است در جهت فهم دقیق کاربرد مفهوم پستمدرنیسم در فلسفة آفریقا، و به تحلیل مشکلات پسااستعماری آفریقا میپردازد. ضرورت پرداختن به این مسئله پیامد افزایش حجم ادبیات مربوط به تفسیر پستمدرنیسم در مطالعات آفریقاست. کسانی که من آنها را «خردهگیر» مینامم دربارة مفهوم پستمدرنیسم در قارهای که با مشکلات مدرنیته دست و پنجه ...  بیشتر

فلسفه
استدلال از این‌همانی شخصی بر تجرد نفس و دوگانه‌انگاری

مهدی ذاکری

دوره 20، شماره 79 ، مهر 1403، ، صفحه 97-121

https://doi.org/10.22054/wph.2024.78233.2223

چکیده
  یکی از استدلال‌های فیلسوفان مسلمان برای اثبات نفس مجرد، استدلال از این‌همانی شخصی است. فیلسوفان مسلمان باور دارند بدن، وبه طور کلی هیچ امر مادی، نمی‌تواند ملاک این‌همانی شخصی باشد، زیرا تغییر می‌کند. پس باید در ما نفس مجردی وجود داشته باشد که ملاک این‌همانی شخصی باشد. اما این استدلال کامل نیست، زیرا صرف اینکه امری تغییر کند مانع ...  بیشتر

نشانه‌شناسی باستان و تأثیر آن در شکل‌گیری مبحث دلالت

امین شاه‌وردی

دوره 15، شماره 60 ، دی 1398، ، صفحه 99-123

https://doi.org/10.22054/wph.2020.42903.1731

چکیده
  در این مقاله، چگونگی شکل‌گیری نظریۀ دلالت و تأثیرپذیری اندیشمندان مسلمان در طرح و گسترش این مبحث مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای این منظور، به آموزه‌های سه مکتب مهم یونانی‌ای اشاره می‌شود که به بررسی و تحلیل نشانه‌ها پرداخته و آموزه‌هایشان در نویسندگان دوره‌های بعد مؤثر واقع شدند: نخست ارسطو بود که در ابتدای العباره و انتهای دفتر ...  بیشتر

فلسفه اعمال خیریه: از سینگر تا اسپورل

مسعود صادقی

دوره 17، شماره 68 ، دی 1400، ، صفحه 101-121

https://doi.org/10.22054/wph.2021.44009.1793

چکیده
  مشارکت در امور خیریه از مکانیزم‌های اخلاقی برای رفع فقر اقتصادی است و بحث فیلسوفانه در باب آن از دهه هفتاد میلادی۱۹۷۰م بالا گرفته است. در این مقاله، دو استدلال فلسفی مهم از سینگر و اسپوِرل پیرامون وظیفه یا فراتر از وظیفه بودن و چرایی و چگونگی مشارکت در امور خیریه صورت‌بندی و واکاوی شده و با روشی تحلیلی، نهایتا از منظر نویسنده نکاتی ...  بیشتر

فلسفه
مفهوم در پدیدارشناسی روح هگل

افشین علیخانی دهقی؛ محمد مشکات؛ محمد جواد صافیان

دوره 20، شماره 78 ، تیر 1403، ، صفحه 103-128

https://doi.org/10.22054/wph.2024.76202.2198

چکیده
  هگل در پدیدارشناسی روح می‌کوشد این دعوی خود را به روشنی تبیین کند که آن‌چه او آن را نظام علم می‌خواند تنها می‌بایست از طریق «زندگی مفهوم» سامان پیدا کند. در این مقاله تلاش خواهیم کرد نشان دهیم که اولاً هگل در پدیدارشناسی روح چه نقشی برای مفهوم قائل است، ثانیاً کاربست این واژه در این کتاب را بررسی کرده و از این خواهیم گفت که هگل ...  بیشتر

“Content Analysis of Love in the Context of Plato and Avicenna”

علیرضا صیاد منصور؛ سید عباس ذهبی

دوره 11، شماره 42 ، تیر 1394، ، صفحه 23-42

چکیده
  افلاطون و ابن‌سینا را می‌توان اندیشمندانی دانست که در دو سنّت یونانی و اسلامی برای نخستین‌بار رویکردی فلسفی از عشق ارائه کرده‌اند و پای عشق را به مسائل فلسفی گشوده‌اند و رساله‌هایی در «عشق‌شناسی» نوشته‌اند که سرآغاز یک رویکرد فلسفی نوین شد. ابن‌سینا بی‌آنکه از رسالة «ضیافت» افلاطون مطّلع باشد، در «رسالة‌العشق» ...  بیشتر

رویکرد تحلیلی به مفهوم بداء در اسلام

جواد طاهری؛ هدایت علوی تبار

دوره 8، شماره 32 ، دی 1391، ، صفحه 45-60

https://doi.org/10.22054/wph.2013.6138

چکیده
  معنای عقلانی و تحلیلی بداء به عنوان یکی از مهم‌ترین آموزه‌های شیعۀ امامیه (اثنی‌عشری) نه تنها بدعت‌آمیز نیست بلکه با عقل و شرع سازگار است. اهل تسنن در آثار روایی و الهیاتی خود، بداء را بدعت به شمار آورده و آنرا مردود دانسته‌اند. در مقابل، امامیه بر این باورند که اگر معنای حقیقی این اصطلاح روشن شود (که هدف این نوشتار هم همین است) آنگاه ...  بیشتر

مقایسة نمادپردازی نور و سیاهی در شهود عارفانه در طریقة کبرویه و مسیحیت شرقی

نادر محمد زاده

دوره 7، شماره 28 ، دی 1390، ، صفحه 59-46

https://doi.org/10.22054/wph.2012.6131

چکیده
  در این پژوهش شهود در عرفان طریقة کبرویه با عرفان مذهب ارتدکس به صورت مقایسه‌ای بررسی می‌شود. بیش‌تر عرفای هر دو طریق خدا را در قالب نور مشاهده کرده‌اند، اما گروهی از آنان خدا را در نماد سیاهی یا نور سیاه تجربه نموده‌اند. آنان برای تنزیه خدا از هر گونه تشبیهی، حضور درک‌ناپذیر او را در نماد نور سیاه بیان کرده‌اند؛ این نوری است که موجب ...  بیشتر

شناخت بهینۀ علم با اتخاذ کدام رهیافت میسّر است؟

علی پایا

دوره 4، شماره 14 ، تیر 1387، ، صفحه 60-31

https://doi.org/10.22054/wph.2008.6110

چکیده
  چارچوب‌های مفهومی کنشگران بر نوع شناخت آنان از امور تأثیرگذار است. در خصوص پدیدار علم تجربی (اعم از علوم فیزیکی، زیستی، انسانی، و اجتماعی)، هر یک از دو رهیافت رئالیستی و ضد رئالیستی تصویر متفاوتی از معرفت علمی را ترویج می‌کنند. این دو گروه دربارۀ معیارهای معرفت مرتبه دوم و چارچوب‌های مفهومی نظریه‌هایی که می‌باید برای ارزیابی علم ...  بیشتر

بررسی تطبیقی آرای علامه مجلسی و علامه طباطبایی در عرصة چیستی عقل و کارکردهای آن

عین الله خادمی؛ علیرضا عربی

دوره 8، شماره 30 ، تیر 1391، ، صفحه 69-92

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5846

چکیده
  بحار الانوار مهم‌ترین و مفصل‌ترین تألیف علامه مجلسی و از مهم‌ترین و گسترده‌ترین جوامع حدیثی شیعه است. تعلیقات علامه طباطبایی که نمایندة تفکر فلسفی حکمت متعالیه در دورة معاصر است، به‌طور عمده مشتمل بر نقد دیدگاه‌های علامه مجلسی است. بررسی تحقیقی و تفصیلی‌تر این تعلیقه‌ها، ضمن آنکه تلاشی در جهت تقویت و احیای سنت تعلیقه‌نویسی ...  بیشتر

پژوهشی در بابِ پیروی از هَنجارِ باور

سید علی کلانتری

دوره 12، شماره 46 ، تیر 1395، ، صفحه 73-92

https://doi.org/10.22054/wph.2016.6750

چکیده
  بنا بر تزِ هنجارینگیِ باور، رابطه‌ای هنجارین میان باور و محتوای آن وجود دارد. رابطۀ هنجارینِ مذکور را معمولاً توسط هنجاری که در ادبیات فلسفی «هنجار باور» می‌نامند صورتبندی می‌کنند؛ به این صورت که «شخص باید به p باور داشته باشد اگر و فقط اگر p صادق باشد» (Shah, 2003, 2009). تمرکز ما در این مقاله، ناظر به موضوعی خاص راجع به تزِ هنجارینگی ...  بیشتر

جایگاه «زمان» در نزد دهریون

یحیی صولتی چشمه ماهی؛ حسین کلباسی اشتری

دوره 10، شماره 38 ، تیر 1393، ، صفحه 75-86

چکیده
  «دهر» معّرب کلمۀ زمان و معادل روزگار است. اصطلاح دهریون در اواخر دوره­ی ساسانی، ازسوی اعراب مسلمان به پیروان آیین زروانیسم (Zorvanism)1 اطلاق شده‌است. این تفکر اعتقادی، کیشی انحرافی از دین زرتشتی بوده که با پیراستن عناصر اسطوره‌ای و ماورائی، به مبدأیی مطلق به نام زُروان (Zorvan)2 قائل شده‌است. دراین دیدگاه وحدت‌انگار، زروان همان ...  بیشتر

مکان فی نفسه و اشیاء فی نفسه تفسیر فلسفه استعلایی کانت درباره مکان

موسی دیباج

دوره 5، شماره 19 ، مهر 1388، ، صفحه 75-84

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5776

چکیده
  در نظریه کانت مکان و زمان شرط و ممهد نسبت اشیا با یکدیگر (Verhaltnis) در مکان (و زمان) است، اما همچنین مکان (و زمان) با ما نسبت و رابطه‌ای (Beziehung) دارد که غیر از نسبت و رابطه اول است. ما در این تحقیق بیان خواهیم کرد که چنانچه نسبت اشیاء با یکدیگر در مکان، نسبت و رابطه‌ای صرفاً مکانی باشد، کانت باید به اصالت مکان پیش از نسبت مکان با ما و نیز اصالت ...  بیشتر