بررسی تطبیقی آرای علامه مجلسی و علامه طباطبایی در عرصة چیستی عقل و کارکردهای آن

عین الله خادمی؛ علیرضا عربی

دوره 8، شماره 30 ، تیر 1391، ، صفحه 69-92

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5846

چکیده
  بحار الانوار مهم‌ترین و مفصل‌ترین تألیف علامه مجلسی و از مهم‌ترین و گسترده‌ترین جوامع حدیثی شیعه است. تعلیقات علامه طباطبایی که نمایندة تفکر فلسفی حکمت متعالیه در دورة معاصر است، به‌طور عمده مشتمل بر نقد دیدگاه‌های علامه مجلسی است. بررسی تحقیقی و تفصیلی‌تر این تعلیقه‌ها، ضمن آنکه تلاشی در جهت تقویت و احیای سنت تعلیقه‌نویسی ...  بیشتر

پژوهشی در بابِ پیروی از هَنجارِ باور

سید علی کلانتری

دوره 12، شماره 46 ، تیر 1395، ، صفحه 73-92

https://doi.org/10.22054/wph.2016.6750

چکیده
  بنا بر تزِ هنجارینگیِ باور، رابطه‌ای هنجارین میان باور و محتوای آن وجود دارد. رابطۀ هنجارینِ مذکور را معمولاً توسط هنجاری که در ادبیات فلسفی «هنجار باور» می‌نامند صورتبندی می‌کنند؛ به این صورت که «شخص باید به p باور داشته باشد اگر و فقط اگر p صادق باشد» (Shah, 2003, 2009). تمرکز ما در این مقاله، ناظر به موضوعی خاص راجع به تزِ هنجارینگی ...  بیشتر

جایگاه «زمان» در نزد دهریون

یحیی صولتی چشمه ماهی؛ حسین کلباسی اشتری

دوره 10، شماره 38 ، تیر 1393، ، صفحه 75-86

چکیده
  «دهر» معّرب کلمۀ زمان و معادل روزگار است. اصطلاح دهریون در اواخر دوره­ی ساسانی، ازسوی اعراب مسلمان به پیروان آیین زروانیسم (Zorvanism)1 اطلاق شده‌است. این تفکر اعتقادی، کیشی انحرافی از دین زرتشتی بوده که با پیراستن عناصر اسطوره‌ای و ماورائی، به مبدأیی مطلق به نام زُروان (Zorvan)2 قائل شده‌است. دراین دیدگاه وحدت‌انگار، زروان همان ...  بیشتر

مکان فی نفسه و اشیاء فی نفسه تفسیر فلسفه استعلایی کانت درباره مکان

موسی دیباج

دوره 5، شماره 19 ، مهر 1388، ، صفحه 75-84

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5776

چکیده
  در نظریه کانت مکان و زمان شرط و ممهد نسبت اشیا با یکدیگر (Verhaltnis) در مکان (و زمان) است، اما همچنین مکان (و زمان) با ما نسبت و رابطه‌ای (Beziehung) دارد که غیر از نسبت و رابطه اول است. ما در این تحقیق بیان خواهیم کرد که چنانچه نسبت اشیاء با یکدیگر در مکان، نسبت و رابطه‌ای صرفاً مکانی باشد، کانت باید به اصالت مکان پیش از نسبت مکان با ما و نیز اصالت ...  بیشتر

فلسفه علم و فلسفه سیاست، تأثیر روش‌شناختی علم مدرن بر حقوق سیاسی

مرتضی مردیها

دوره 5، شماره 20 ، دی 1388، ، صفحه 75-90

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5783

چکیده
  در میانة قرن شانزدهم، کتاب دربارة چرخش افلاک آسمانی کپرنیک منتشر شد و این حادثه به انقلاب کپرنیکی علم مشهور شد. این حرکت با چاپ کتاب‌های کپلر و گالیله در حوالی تغییر قرن ادامه یافت. بنا بر قول مشهور، در این انقلابِ روشی، جزء و کل یا استقراء و قیاس جای خود را عوض کردند. در علم قدیم، اعتبار اصلی از آن معدود گزاره‌های کلی‌ای بود که انبوه ...  بیشتر

مساهمت گادامر در فلسفة علوم‌انسانی

مهدی معین زاده؛ حمیدرضا آیت اللهی

دوره 9، شماره 33 ، فروردین 1392، ، صفحه 75-92

https://doi.org/10.22054/wph.2013.5861

چکیده
  ماهیت فهم که دغدغة اصلی"گادامر" بود، لاجرم وی را به‌سوی توجه فهم ویژه علومانسانی کرد. او هرچند در قول بهابتنای علومانسانی بر فهم همدلانة پدیدار‌ها به‌جای تبیین علی آن‌ها (که معمول علومطبیعی است) پیرو "دیلتای" بود، اما برآن بود که دیلتای هنوز مسحور اسطورة روش است. درحالی‌که خود، روش را به پرسش میکشید و حقیقت را الزاماً در چارچوب روش ...  بیشتر

«بدنمندی» در پدیدارشناسی هوسرل، مرلوپونتی و لویناس

مهدی خبازی کناری؛ صفا سبطی

دوره 12، شماره 47 ، مهر 1395، ، صفحه 75-98

https://doi.org/10.22054/wph.2016.7295

چکیده
  در رویکرد پدیدارشناسانه، بدن فارغ از قواعد و استدلالات عقلی، پدیداری تلقی می‌شود که سوژه را  در معرض تجربه قرار می‌دهد. در این رویکرد بحث بر سر نسبت سوژه با بدن و جهان، نه بر بنیاد هستی شناسی سوژه و نه بر اساس شناخت او از جهان، بلکه بر اساس تجربه و مجاورت او با جهان است. این مقاله ضمن پرداختن به پدیدارشناسی هوسرل، مرلوپونتی و لویناس، ...  بیشتر

میرفندرسکی: فیلسوفی مشائی یا اشراقی؟

حسین کلباسی اشتری

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1388، ، صفحه 77-94

https://doi.org/10.22054/wph.2009.6116

چکیده
  تمامی مورخان و پژوهشگران حوزة فلسفة اسلامی اذعان دارند که قرن یازده ه.ق (دورة صفوی) دورة شکوفایی فلسفة شیعی ایران و ظهور شخصیتهایی چون میرداماد، شیخ بهایی، ملاصدرا، و میرفندرسکی بود. در میان آنها، ابوالقاسم میرفندرسکی کمتر از بقیه شناخته شده است و جنبههای علمی و عملی زندگی او به تفصیل مورد بررسی قرار نگرفتهاند. از همه مهمتر، مکتب مورد ...  بیشتر

دیالکتیک عمران تغییر اجتماعی و ابن‌خلدون

عباس منوچهری

دوره 6، شماره 24 ، دی 1389، ، صفحه 77-90

https://doi.org/10.22054/wph.2011.6124

چکیده
  طی سه دهه اخیر، رشته «جامعه‌شناسی تاریخی» با تمرکز بر موضوع «تغییر اجتماعی» به منصه ظهور رسید. البته مفهوم «تغییر اجتماعی» محور « علم جدید» ابن‌خلدون بوده است. این مقاله قصد دارد نظریه تغییر اجتماعی (عمران) ابن‌خلدون و تأثیرات تلویحی آن بر تفکرات اجتماعی معاصر را بررسی کند.  بیشتر

بخش ابن عربی از کتاب «وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت»

نصرت الله حکمت

دوره 3، شماره 9 ، فروردین 1386، ، صفحه 77-88

https://doi.org/10.22054/wph.2007.6686

چکیده
  جرأت و شهامت آقای دکتر کاکائی برای ورود به قلمرو دو اندیشمند، که هر یک به تنهایی اقیانوسی مواج و خروشانند، ستودنی است. این اثر مجموعه بسیار نفیسی از اطلاعات و مطالعات درباره‌ی ابن عربی است و اگر نقاط ضعف و اشکالاتی در کتاب وجود دارد، که وجود دارد، عمدتاً ناشی از همین نقطه قوت است.  بیشتر

معرفت خداوند در اندیشۀ شیخ مفید و علامه طباطبائی با توجه به دیدگاه‌های معرفت شناسی آن‌ها

مرتضی عرفانی؛ بصیره مددی زاده؛ علی اکبر نصیری

دوره 12، شماره 45 ، فروردین 1395، ، صفحه 79-92

چکیده
  علم ومعرفت نزد شیخ مفید،علم به غیر و به نحو گزاره ای و تصدیقی است که، یا از طریق حس و مشاهده حاصل می شود؛ که در این صور،علم ضروری است و یا از طریق استدلال عقلی و اخبار متواتر به دست می آید؛ که در این صورت علم کسبی است.از آن رو که به نظر وی، خداوند را به هیچ معنایی، نمی توان مشاهده کرد؛ معرفت او، یک معرفت صرفاً کسبی از طریق استدلال عقلی و ...  بیشتر

امر تراژیک، شاخصۀ فلسفی تراژدی

علی رضا محمدی بارچانی

دوره 4، شماره 13 ، فروردین 1387، ، صفحه 79-103

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5748

چکیده
  از نظر ارسطو اجزای کیفی تراژدی شامل میتوس (پیرنگ)، سیرت، گفتار (بیان)، اندیشه، منظر نمایش و آواز است. او سه جزء میتوسِ هر تراژدی را دگرگونی (peripeteia)، بازشناخت (Angenorsis)و واقعۀ دردانگیز/ فاجعه (catastrophe) برمی‌شمارد که سبب هلاک یا رنج قهرمان تراژدی می‌شود. ارسطو در نگرش منتقدانۀ خود به تراژدی در پی ‌یافتن شاخصه‌های فلسفی آن است. مطالعۀ تراژدی‌های ...  بیشتر

پدیدارشناسیِ هگلی و معناداریِ زندگی

میثم سفیدخوش

دوره 10، شماره 37 ، فروردین 1393، ، صفحه 79-92

https://doi.org/10.22054/wph.2014.6145

چکیده
  "هگل"، «پدیدارشناسی» را دانش تجربة آگاهی خوانده است. به­نظر می­رسد که غایت نهایی این دانش ارائۀ فلسفه­ای برای مطلقِ دانش و به­ویژه دانش فلسفه است. اثبات پدیدارشناسانة دانش بودنِ فلسفة پدیدارشناسی کلان مسأله­ای است که دست­کم سه زیرمسألة اصلی را دربرمی­گیرد و مسألة معناداری زندگی یکی از آنهاست. آگاهی در مسیرِ پر از ...  بیشتر

رویکرد فلسفی شهید مطهری به پرسش از رابطۀ عقل و دین

مهدی بهنیافر؛ حمیده مختاری

دوره 11، شماره 44 ، دی 1394، ، صفحه 79-94

https://doi.org/10.22054/wph.2016.6732

چکیده
  رویکرد فلسفی شهید مطهری به پرسش از رابطۀ عقل و دین نسبت عقل و دین از اساسی‌ترین مسائل حوزه معرفت دینی و فلسفی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته، دیدگاه‌های متفاوتی را هم دامن زده است. در این مقاله نگارندگان درصددند ضمن تحلیل رویکرد شهیدمطهری به مسئلۀ اصول بنیادین دین اسلام، امکان نشاندن آن‌ها در جایگاه اصول موضوعۀ ...  بیشتر

مسئلۀ عدم تقارن در لیبرالیسم سیاسی جان رالز

امید کریم زاده

دوره 13، شماره 49 ، فروردین 1396، ، صفحه 79-94

https://doi.org/10.22054/wph.2017.7620

چکیده
  در این مقاله پس از مروری کوتاه بر مفهوم توجیه در فلسفۀ سیاسی به معرفی مفهوم موانع داوری در فلسفۀ سیاسی رالز می­پردازیم و نشان می­دهیم که تأثیر این موانع چگونه از رسیدن به داوری­های معین دربارۀ موضوعات سیاسی، اخلاقی و دینی جلوگیری می­کند و به نوعی کثرت­گرایی سیاسی می­انجامد. پس از شرح این مفهوم مشکل عدم­تقارن را که انتقادی ...  بیشتر

هگل و مشکل معناداری زبان دین

قاسم پورحسن

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1389، ، صفحه 81-107

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5790

چکیده
  گرچه شهرت چنان است که مسئله معناداری زبان، گزاره‌ها و مدعیات دینی از دهه بیست سده بیستم مطرح گردید لیکن بررسی نزاع‌های متفکران و مکاتب الهیاتی و فلسفی نشان می‌دهد که این مناقشه یکی از موضوعات مهم و تأثیرگذار در تاریخ تأملات فلسفی- دینی به شمار می‌آید. از دوره تسلط رهیافت الهیات سلبی(نخستین رویکر در معناداری زبان دین) تا واپسین نظریه ...  بیشتر

خلاقیت نفس و واقع نمایی علم به عالم ماده در فلسفه صداریی

محمد رضایی

دوره 8، شماره 31 ، مهر 1391، ، صفحه 81-98

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5853

چکیده
  ملاصدرا در مباحث مربوط به علم به جایگاه نفس به عنوان فاعل شناسا توجه بسیاری داشته و آن را موجودی خلاق معرفی می نماید. از سوی دیگر از آنجا که یکی از مباحث اساسی در معرفت شاسی، واقع نمایی ادراکات است در این نوشتار ادعا می شود تکیه بر خلاقیت نفس در فرایند ادراک، نمی تواند تضمین کننده عینیت ماهوی ادراکات با موجودات مادی به عنوان یکی از متعلقات ...  بیشتر

بررسی تطبیقی عنصر ارتباطی قضیّه (از دیدگاه امام خمینی و علاّمه طباطبائی)

علی اکبر عارف؛ قاسم عارف

دوره 9، شماره 36 ، دی 1392، ، صفحه 83-98

چکیده
  یکی از مباحثی که در عین اهمیّت کمتر بدان پرداخته شده است وجوه تمایز ادراکات حقیقی از اعتباری و شیوة تطبیق آن بر مسائل گوناگون علوم است. مسأله‌ای که با وجود ظاهر ساده، بسیار دقیق و دارای پیچیدگی‌های فراوان است و گذشتن از گردنه‌های آن محتاج ممارست و استفاده از تجربیّات و راهنمایی‌های ره‌رفتگان این مسیر می‌باشد. بر این اساس در مقالة ...  بیشتر

اخلاق زیست‌محیطی؛ برخی واکاوی‌های پیش‌نیاز

روح الله رمضانی؛ احمد علی اکبر مسگری

دوره 9، شماره 35 ، مهر 1392، ، صفحه 83-96

چکیده
  این نوشتار عهده‌دار انجام واکاوی‌هایی است که هر بحثی در اخلاق زیست‌محیطی به‌نحوی مبتنی‌بر آن‌ها‌ست: این واکاوی‌ها تا اندازه‌ای به جایگاه، اهمیت، و نتیجه‌بخشیِ این شاخه از فلسفه و تا اندازه‌ای به روش‌ها، پیش‌انگاشت‌ها، مفهوم‌ها، استدلال‌ها، و دیدگاه‌های مطرح در آن نظر دارد. بر پایة این واکافت‌ها نتایجی ایجابی به‌دست ...  بیشتر

تحلیلی بر «شاکله» در فلسفه کانت

مجتبی سیاهی

دوره 5، شماره 17 ، فروردین 1388، ، صفحه 83-96

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5769

چکیده
  «شاکله» از محوریترین مفاهیم فلسفه معرفتی کانت است. کانت در فلسفه خود اساس کار را بر شهود محض و مفاهیم محض قرار داد و شهود تجربی و مفاهیم تجربی را بدون شهود محض و مفاهیم محض، برای دستیابی به شناخت عالم واقع کافی نداشت. تألیف و ترکیب این دو را که در واقع ترکیب« حس و عقل» است لازمه دستیابی به شناخت دانست. از نظر کانت مفاهیم محض ...  بیشتر

نقد دازین‌کاوانة رویکردهای مبتنی بر علوم طبیعی در روان‌پژوهی

خشایار برومند؛ علی اصغر مصلح

دوره 13، شماره 51 ، مهر 1396، ، صفحه 83-100

https://doi.org/10.22054/wph.2017.8067

چکیده
  از دستاوردهای مشارکت هیدگر در طرح رویکرد دازین‌کاوانه در روان‌پژوهی، نقد بنیادین رویکردهای مبتنی بر علوم طبیعی در این حوزه است. مسئلة کانونی در این زمینه، الگو قرار گرفتن علوم طبیعی برای پژوهش‌هایی است که روان‌پژوهان بدان اشتغال دارند. در این مقاله، با تکیه بر رویکرد مدارد باس، به وجوه مختلف چنین نقدی به‌عنوان زمینه‌ساز پدیدآمدن ...  بیشتر

این‌همانی شخصی میان فرد اخروی و فرد دنیوی از دیدگاه جان هیک

هدایت علوی تبار؛ فاطمه قاسمپور

دوره 13، شماره 50 ، تیر 1396، ، صفحه 84-99

https://doi.org/10.22054/wph.2017.7709

چکیده
  مسئلۀ «این‌همانی شخصی» از مسائلی است که هم در حیات دنیوی کاربرد دارد و هم در حیات اخروی. زیرا بر اساس مفهوم این‌همانی شخصی و معیارهای آن از یک‌سو مشخص می­شود که آیا فردی که اکنون، برای مثال، هفتاد سال دارد همان فردی است که پنجاه سال پیش بیست سال داشت، و از سوی دیگر معلوم می­شود که فرد اخروی همان فرد دنیوی است یا نه. متفکران ...  بیشتر

اصل طرد شق ثالث و انگارة تخطّی از آن در پارادایم‌های چندارزشی و فازی

مرتضی حاج حسینی

دوره 4، شماره 16 ، دی 1387، ، صفحه 85-99

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5762

چکیده
  در قرن بیستم، نقد ارزش فلسفی پارادایم دوارزشی به شکل‌گیری انگارة تخطّی از اصل طرد شق ثالث و پیدایش دستگاه‌های منطقی غیراستاندارد از قبیل منطق چندارزشی و فازی انجامید. این انگاره در حالی شکل گرفت که اصل طرد شق ثالث در کنار دو اصل اینهمانی و امتناع تناقض از اصول اوّلی فکر محسوب می‌شد و تخطّی از هر یک از آنها، به دلیل رابطة منطقی آنها ...  بیشتر