نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه آموزشی فلسفه دانسکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات تهران.
2 گروه آموزشی فلسفه دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات تهران.
3 گروه آموزشی فلسفه دانشکده الهیات ، دانشگاه تهران
4 گروه آموزشی فلسفه دانaکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات تهران.
چکیده
چگونگی رؤیت شیء و رخ دادن خطاهای حسی از پرسشهای پیشرو در هر نظام معرفتی ازجمله در
معرفتشناسی طوسی است. اهمیت این مسئله به این دلیل است که حواس و دادههایشان آغازگر فرایند
تحقق یافتن معرفتی یقینی نسبت به اشیاء هستند. در این مقاله سعی میشود در بخش اول، دیدگاه
خواجهنصیرالدین طوسی دربارۀ نحوۀ ابصار بررسی گردد؛ سپس در بخش دوم با تمایز نهادن میان احساس
و ادراک حسی و بررسی قوای ادراکی چگونگی و محل وقوع خطا ازنظر وی تبیین گردد. بنابر یافتههای
تحقیق در بخش اول، طوسی را باید از فیلسوفان معتقد به خروج شعاع دانست اما نه خروج به معنای رایج
آن. بر همین اساس خطای حسی نیز از منظر او معنا ندارد. لکن این به معنی نفی خطاهای ادراکی نیست. در
بخش دوم، این نظر طوسی با لحاظ دو رویکرد سلبی و ایجابی بررسی میشود. او در نگاه سلبی معتقد است
خطا در مرحلۀ احساس بصری، رخ نمیدهد و بنابراین محسوس به معنای دادههای حس که از طریق
اندامهای حسی حاصل میشود عاری از خطا است؛ زیرا ابصار بهواسطۀ خروج شعاع محقق میشود. در
رویکرد ایجابی نظر وی این است خطا به ادراک حسی و داوری عقل بازمیگردد و تحت تأثیر قوۀ خیال
رخ میدهد. به تعبیر دیگر منشأ وقوع خطا، در تطبیق دادن محسوس با واقعیت خارجی است که این امر در
حیطۀ فعل عقل است. بدین ترتیب گرچه عقل در معرض لغزش و خطا است اما این مسئله به معنای
بیاعتباری معرفت نخواهد بود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Mechanism of View and Sensory Error in the Viewpoint Original Research of Naşīr al-DĪN Țūsī
نویسندگان [English]
- Maryam tahmasebi 1
- Abbas Zahabi 2
- Ahmad Beheshti 3
- Baabak aAbbaasi 4
1 Department of philosophy Faculty of Law, Theology and Political science Science and Research Branch Islamic Azad University
2 Department of philosophy Faculty of Law, Theology and Political science Science and Research Branch Islamic Azad University
3 Department of philosophy Faculty of, Theology . Tehran university
4 Department of philosophy Faculty of Law, Theology and Political science Science and Research Branch Islamic Azad University. Tehran
چکیده [English]
How to see the object and the occurrence of sensational errors is one
of the leading questions in any epistemological system, including
Tusi's epistemology. The importance of this case in the opinions of
Islamic philosophers is due to the fact that the senses and their data
initiate the process of realizing certain and true wisdom about objects.
Questions around this case just like the other philosophic matters have
always been a great worry for Nasir-Aldin Tousi and he's tended and
paid attention to them in his works. This article tries to express how
sensational errors occur in his opinion by considering differences
between emotions and sensational cognition. The negative aspects of
Tousi's vision towards things expresses that errors do not occur among
feeling that is related to outward attention, because visions are limited
to getting placed in the middle of the sight. But the positive aspect of
his opinion expresses that errors are just related to sensational
knowledge and the judgments made by the wisdom which is earned
under the influence of the imaginary power. In the other words, the
stems of errors in the senses and sensational matters are in tangible
matching with the outward reality that this action is just placed among
the borders of wisdom.
کلیدواژه‌ها [English]
- View
- Sensory perception
- Sensory error
- Radius exit
- Nasir al-Din al-Tusi
ابن سینا، التعلیقات،)8444 )ق/الف، تحقیق از عبد الرحمن بدوی، بیروت: مکتبۀ االعالم االسالمى.
_____، الشفاء )الطبیعیات(. )8444 .)به تحقیق سعید زاید و..، جلد 2 ،قم، مکتبۀ آیۀ اهلل
المرعشى.
_____، النفس من کتاب الشفاء. )88۷۱ .)محقق حسن حسن زاده آملی، چاپ اول، قم: مکتب
اإلعالم اإلسالمی.
ارسطو، فی النفس. )بیتا(. مقدمه و تحقیق از عبد الرحمن بدوی، بیروت: دارالقلم.
حلی، جمالالدین حسنبنیوسف،)88۷2 .)کشف المراد فی شرح تجریداالعتقاد، تحشیه و تعلیقه
سید ابراهیم موسوی زنجانی، چاپ سوم، قم: شکوری.
داوودی، علی مراد. )881۹ .)عقل در حکمت مشاء، چاپ دوم، تهران: حکمت.
صدرالمتألهین شیرازی، محمدبنابراهیم. )8۹18 .)الحکمۀ المتعالیۀ فیاالسفار االربعه، ج 1 ،چاپ-
سوم، بیروت: داراحیاء التراث.
طباطبایی، سید محمد حسین. )88۷۷ .)اصول فلسفه و روش رئالیسم، با مقدمه و پاورقی مرتضی
مطهری، ج 8 ،چاپ ششم، تهران: صدرا.
طوسی، محمدبنمحمد،)88۶۷ .)اساس االقتباس، چاپ سوم، تهران: موسسه انتشارات و چاپ
دانشگاه تهران.
_____. )88۷۱ .)شرح االشارات و التنبیهات، ج 2 و 8 ،قم: البالغۀ.
_____. )844۷ )ق، تجریداالعتقاد، تهران: مکتب االعالم االسالمی.
_____. )844۱ )ق، تلخیص المحصل، بیروت: دارالضواء..
فارابی، ابونصر. )844۱ .)الجمع بین رأى الحکیمین، مقدمه و تعلیق از دکتر البیر نصرى نادر، چاپ
دوم، تهران: الزهراء.
فخررازی، محمدبنعمر،)8488 .)المحصل، مالحظات حسین اتای، چاپ اول، قاهره: مکتبۀ
دارالتراث.
فرحات، هانینعمان. )881۹ .)اندیشههای فلسفی و کالمی خواجه نصیرالدین طوسی، ترجمهی
غالمرضا جمشیدنژاد اول، چاپ اول، تهران: میراث مکتوب.
مکانیسم ابصار و خطای حسی در نظر خواجهنصیرالدین طوسی؛ ذهبی و همکاران | 112
فعالی، محمدتقی،)88۷۶ .)ادراک حسی از دیدگاه ابنسینا، چاپ اول، قم: مرکز انتشارات دفتر
تبلیغات اسالمی.
قوام صفری، مهدی. )8811 .)مابعدالطبیعه چگونه ممکن است، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه
فرهنگ و اندیشه اسالمی.
کاپلستون، فردریک چارلز. )8811 .)تاریخ فلسفه، ترجمهی سیدجاللالدین مجتبوی جلد یکم،
چاپ هفتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مدرسیرضوی، محمد تقی،)88۷4 .)احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی، تهران: بنیاد فرهنگ
ایران)مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
هالیدی، دیوید؛ رزنیک، رابرت؛ جرل واکر. )2441 .)مبانی فیزیک، ترجمۀ محمدرضا جلیلیان
نصرتی و محمد عابدینی، ج 8 ،تهران: مرکز نشر دانشگاهی
)