نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفه منطق دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 دانشیار فلسفه منطق دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

در تفکر ابن‌سینا مادۀ قضایا سه نوع است: امکان، ضرورت و امتناع. در یک تقسیم‌بندی صرفاً ساختاری با ضرورت منطقی و ضرورت فلسفی مواجه‌ایم، ملاک این تقسیم‌بندی، محمول بکار گرفته شده در قضایا است. اگر به ضرورت با ملاکی ساختاری نگریسته نشود، باز دو نوع ضرورت خواهیم داشت. ضرورت منطقی‌ای که ملاک آن اصل امتناع تناقض است. محمولاتی که چنین خاصیتی را دارا هستند ذاتیات باب ایساغوجی‌اند. ابن‌سینا علاوه بر ذاتیات باب ایساغوجی، عوارض ذاتی لازم را نیز که از سنخ ذاتی باب برهان‌اند در شمول محمولات ضروری قرار می‌دهد. اما برای آن­ها ملاکی مانند اصل امتناع تناقض ذکر نمی‌کند. در اینجا مایلیم این نوع ضرورت را فلسفی بنامیم که ملاک آن، دیگر اصل اینهمانی یا عدم تناقض نیست. ابن‌سینا به عوارض ذاتی عنوان لازم می‌دهد و آن­ها را ضروری می‌داند. اما برای ضروری بودن لزوم، نه دوام و نه اصل امتناع تناقض، به‌کار نمی‌آیند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Necessity in the Thought of Avicenna

نویسندگان [English]

  • milad omrani 1
  • Fereshteh Nabati 2

1 M.A in Philosophy-Logic, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 Associate Propfessor in Philosophy-Logic, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran;

چکیده [English]

To Avicenna, the relation between the subject and the predicate is of three kinds: possibility, necessity, and impossibility. Impossibility is the same as necessary non-existence. The word ‘modal’ in modal logic refers to these three. Avicenna has dealt with different types of modal propositions in his logic books. However, in his philosophical books he has limited himself to propositions with the predicate of existence. In a merely structural division, based on the predicate of propositions, there are logical necessity and philosophical necessity. If necessity is not looked upon from a structural viewpoint, there would still be two types of necessity. Logical necessity based on the principle of contradiction. Predicates which have this property are the essentials in the Isagoge. In addition to these, Avicenna considers the ‘required essential accidents’, from Borhan, as necessary. But he does not base them on the principle of contradiction. I’d like to call them ‘philosophical’, whose other criteria is not the principle of Identity or contraction. Avicenna labels the essential accident as ‘required’ and considers them necessary. The necessity of the ‘required’, however, does not need ‘persistence’ or the principle of contradiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Logical necessity
  • Philosophical necessity
  • Essentials of Isagoge
  • the Principle of contradiction
  • Essentials of Borhan
  • Required
  • Persistence
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (۱۳۹۳). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی جلد اول و دوم، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
طوسی (خواجه)، نصیرالدین. (۱۳۸۶). شرح الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
ابن سینا. (۱۳۷۵).  اشارات و تنبیهات جلد اول و دوم، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
ابن‌سینا. (۱۳۷۷). الهیات نجات، ترجمۀ سید یحیی یثربی، تهران: نشر فکر روز
ابن‌سینا. (۱۳۹۱) برهان شفا، ترجمه و تفسیر مهدی قوام صفری، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
ابن‌سینا. (۱۳۸۳). منطق دانشنامۀ علائی، با مقدمه و حواشی و تصحیح مهدی محقق، همدان: نشر دانشگاه بوعلی همدان.
احمدی افرمجانی، علی اکبر. (۱۳۸۷). «نقدی بر تحلیل زمانی قضایای موجهه»، نشریۀ حکمت و فلسفه، سال چهارم، شماره اول، ۷-۲۷
شهابی، محمود. (۱۳۱۳). رهبر خرد، تهران: انتشارات خیام.
طوسی، خواجه نصیرالدین. (۱۳۷۶). اساس الاقتباس به تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مطهری، مرتضی. (۱۳۹۲). شرح مبسوط منظومه، جلد 10 مجموعه آثار تهران: صدرا.
مظفر، محمد رضا. (۱۳۸۹) منطق، ترجمه‌ی مجید حمید زاده و انشاءالله رحمتی، تهران: انتشارات حکمت.