نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مهدی میراحمدی ¹
• سید احمد فاضلی ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق، دانشکده الاهیات، دانشگاه قم، ایران

² دانشیار گروه فلسفه اخلاق، دانشکده الاهیات، دانشگاه قم، ایران

چکیده

فایده‌گرایی یکی از نظریات اخلاق هنجاری همواره محل منازعه فیلسوفان بوده است. این نظریه در رویکردهای کلاسیک خود بیانگر آن است عملی به لحاظ اخلاقی خوب تلقی می‌شود که بیشترین میزان خیر را برای بیشترین افراد به ارمغان آورد. فیلسوفان اخلاق همواره به اشکالاتی در مورد مولفه‌های اساسی این نظریه برخورده‌اند که در آثار فرانکنا، جی جی اسمارت و دیگران قابل مشاهده است. این اشکالات از چشم‌انداز فلسفی وارد شده است. از طرف دیگر نظریات تصمیم‌گیری در علوم‌شناختی و روان‌شناسی شناختی در رویکرد بیشینه‌سازی سود و رویکرد رضایت‌بخش دنبال می‌شود. گِرد گیگرنزر در یکی از مقالات خود به نحو اجمالی اشاره‌ای به برخی از کاستی‌های نظریه پیامدگرایی از منظر علوم‌شناختی داشته است. در این پژوهش تلاش شده است تبیین دقیق‌تری از فایده‌گرایی و نظریات تصمیم‌گیری ارائه شود و اشکالات گیگرنزر مورد نقد و بررسی قرار گیرد. به نظر می‌رسد بر اساس نظریه بیشینه‌سازی سود، امکان تحقق مولفه‌های فایده‌گرایی کلاسیک و به طور ویژه فایده‌گرایی مدنظر بنتام وجود ندارد. همچنین امکان محاسبه چنین پیامدهایی چه به وسیله ذهن و چه ماشین‌های محاسباتی همانطور که در تقریر گیگرنزر به نحو کلی به آن اشاره شده است، امری غیرممکن است. همچنین وجود معیارهای متعدد، اختلاف نظرهای شخصی در تحقق و بیشینه‌سازی خیر از دیگر عواملی است که از نگاه علوم شناختی چنین محاسباتی را غیرممکن می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

• فایده‌گرایی
• علوم‌شناختی
• نظریه بیشینه‌سازی سود
• نظریه رضایت‌بخش
• گِرد گیگرنزر

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Critique of Utilitarianism in Light of Gigerenzer's Objections in Cognitive Science

نویسندگان [English]

• seyyed Mahdi Mirahmadi ¹
• Seyyed Ahmad Fazeli ²

¹ PhD student in Philosophy, Faculty of Theology, University of Qom, Iran

² Associate Professor of Philosophy, Faculty of Theology, University of Qom, Iran

چکیده [English]

Utilitarianism, as one of the normative ethical theories, has always been a subject of debate among philosophers. In its classical approaches, this theory posits that an action is morally good if it brings the greatest amount of good to the greatest number of people. Ethicists have consistently raised objections to the fundamental components of this theory, as evident in the works of Frankena, J.J.C. Smart, and others. These objections have been primarily formulated from a philosophical perspective. On the other hand, decision-making theories in cognitive science and cognitive psychology are pursued through the lens of utility maximization and satisficing approaches. In one of his articles, Gerd Gigerenzer briefly touches on some of the shortcomings of consequentialist theory from the cognitive science perspective. This research aims to explain utilitarianism and decision-making theories more precisely, while critically examining Gigerenzer's objections. It appears that, based on the theory of utility maximization, the realization of the components of classical utilitarianism—particularly Bentham's utilitarianism—is unattainable. Moreover, the calculation of such outcomes, whether by the human mind or computational machines, as generally indicated in Gigerenzer's account, is impossible. Additionally, the existence of multiple criteria and personal disagreements in achieving and maximizing good are among the factors that, from the perspective of cognitive science, render such calculations unfeasible.

کلیدواژه‌ها [English]

• Utilitarianism
• cognitive science
• utility maximization theory
• satisficing theory
• Gerd Gigerenzer