نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیارفلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
2 دانشجوی دکتری فلسفه هنر، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
چکیده
هربرت مارکوزه فیلسوف فرانکفورتی و عضو موسسه مطالعات تحقیقات اجتماعی، تلاش کرده است تا مفهوم عقل از منظر هگل را با تعریف جدیدی ارائه دهد. او در نگاه متفاوت خود با اضافه کردن روانکاوی درصدد است تا نشان دهد که مقولة شناخت و خودآگاهی بدون پرداختن به بخشهای پنهان ذهن میسر نمیشود. او با مدد از روانکاوی فرویدی به این مسئله میپردازد که بخش مهم شناخت میل است که توسط سیستم استبداد و دیکتاتوری در تاریخ سرکوب شده است به همین دلیل اجازة تغییر به سوژه و جامعه عموماً داده نمیشود. برای مارکوزه ساحت زیباییشناسی و هنر (تا حدی به عنوان عنصری زنانه) بخشهایی هستند که به ناخودآگاه روان مربوط شده و از طریق آنها میتوان به شناخت بخشهای مغفول و موقعیت میلِ فردی پرداخت و به آزادی نزدیک شد. بررسی مورد مطالعاتیای چون کمالالملک از فرهنگ ایرانی با توجه به تمام زوایایی که مارکوزه آن را شرح میدهد مثال بسیار خوبی است. هنرمندی که با دیدنِ تغییر در جهانِ مدرن غرب، تغییر نمیکند و برعکس در برابر آن مقاومت نیز میکند و اتفاقاً به خودآگاهی مورد نظر مارکوزه نائل نمیشود. همین مسئله موضع مارکوزه را با پیچیدگی جدیدی روبهرو میکند که فراروی از نظر مارکوزه-فورید را ضروری میداند. این نوشتار تلاش میکند تا ناکافی بودن هر کدام از دیدگاههای فلسفی و روانکاوی را با توجه به مثال گفتهشده بکاود و بگوید میلِ سوژة درگیر ناخودآگاه، خیلی پیشتر از دورة بلوغاش در عنفوان کودکی مصادره شده و وی از هرگونه حرکتی عقیم و ناتوان است. در این روایت جدید مشخص میشود که مفهوم عقل به بازیابیای فراتر از صرف تحقق زیباییشناسیِ مدنظر مارکوزه و به نوعی مواجهه با تروما نیاز دارد و بنبستهای آن از آنچه که هگل، مارکوزه و فروید میپندارند جدیتر و عمیقتر بوده و راه حلی انضمامی و البته غیرشعاری طلب میکند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Erotic Reason and the Individual Unconscious: a Way Out of the Stupor of One-dimensional Reason
نویسندگان [English]
- Ali Akbar Ahmadi Aframjani 1
- Soheila Mansourian 2
1 Associate Professor of Philosophy, Allamah Tabataba’i University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Candidate in Philosophy of Art, Allamah Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Herbert Marcuse, a Frankfurt philosopher, has tried to redefine the concept of reason from Hegel's point of view. In his different view, he tries to show that the category of cognition and self-consciousness is not possible without addressing the hidden parts of the reason by adding psychoanalysis. He argues that it is an important part of recognizing desire and has been suppressed by the system of dictatorship in history. For Marcuse, the field of aesthetics and art are the parts in which the psyche is manifested, through which one can recognize the neglected parts and the position of individual desire and approach freedom. A case study of Kamal al-Molk of Iranian culture is a very good example, given all the angles that Marcuse describes. An artist who does not change when he sees change and, on the contrary, resists it and does not happen to achieve the self-consciousness that Marcuse wants. This poses a new complexity to Marcuse's position. This article tries to explore the inadequacy of each of the philosophical and psychoanalytic views according to the given example to say that the desire of the subject involved in the individual subconscious is confiscated long before puberty in childhood. He is barren and incapable of any movement. In this new narrative, it becomes clear that the concept of reason has a recovery beyond the mere realization of Marcuse's intended aesthetics, and that its implications are more serious and profound than what Hegel, Marcuse, and Freud thought.
کلیدواژهها [English]
- Freud
- Marcuse
- Desire
- Negation
- Kamal-ol-Molk
ابراهیمزاده، حمزه. تعقیب لکان در نمایشنامههای ایرانی. تهران: نشر محقق. 1398.
افلاطون. دورهی آثار (جلد 1). ترجمة حسن لطفی. تهران: نشر خوارزمی. 1380.
بیزر، فردردیک. هگل. ترجمة مسعود حسینی. تهران: نشر ققنوس. 1393.
آگامبن، جورجیو. زبان و مرگ: در باب جایگاه منفیت. ترجمة پویا ایمانی. تهران: نشر مرکز. 1391.
پین، مایکل. لکان، دریدا، کریستوا. ترجمة پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز. 1380.
تاجیک. محمدرضا. روانکاوی و سیاست. مجلة پژوهش علوم سیاسی شمارة چهارم: بهار و تابستان 1386.
جی. مارتین. مکتب فرانکفورت و روانکاوی. ترجمة یوسف اباذری. مجلة ارغنون. شمارة 22: پاییز 1382.
ژیژک. اسلاوی. گزیدة مقالات نظریه، سیاست، دین. ترجمة مراد فرهادپور، مازیار اسلامی، امید مهرگان. تهران: گام نو. 1384.
ژیژک. اسلاوی. کژنگریستن. ترجمة مازیار اسلامی، صالح نجفی. تهران: نشر نی. 1396.
فروید، زیگموند. ورای اصل لذت. ترجمة یوسف اباذری. (نسخة الکترونیکی چاپشده در سایت صدای اندیشه: 1382).
کریچلی، سایمون. لاکان. ترجمة علی بهروزی. تهران: رخداد نو. 1392.
مارکوزه، هربرت. در باب اقتدار. ترجمة مجتبی گلمحمدی و علی عباسبیگی. تهران: گام نو. 1386.
مارکوزه، هربرت. اروس و تمدن. ترجمة امیرهوشنگ افتخاریراد. تهران: نشر چشمه. 1388.
مارکوزه، هربرت. خرد و انقلاب. ترجمة محسن ثلاثی. تهران، نشر ثالث: 1392.
مارکوزه، هربرت. بعد زیباییشناسی. ترجمة داریوش مهرجویی. تهران: نشر هرمس. 1394.
موللی، کرامت. مقدماتی بر روانکاوی لکان: منطق و توپولوژی. تهران: نشر دانژه. 1388.
موللی، کرامت. مبانی روانکاوی فروید و لکان. تهران: نشر نی، چاپ پنجم. 1389.
وال. ژان. ناخشنودی آگاهی. ترجمة باقر پرهام. تهران: نشر آگاه. 1387.
هگل، فردریش. پدیدارشناسی. ترجمة باقر پرهام. تهران: نشر آگاه. 1390.
Adkins, Brendt. Death and Desire in Hegel, Heidegger and Deleuze. Edinburgh University Press: 2007.
- Pippin, Robert. Hegel on self-consciousness: Desire and death in the phenomenology of spirit. Princeton University Press: 2011.
Butler, Judith. Subjects of Desire. Columbia University Press: 2012.
Homer, sean. Jacuse Lacan’s Ecrits: A selection. Routledge: 2005.
Honneth, Axel. The struggle for recognition: the moral grammar of social conflicts. Cambridge University Press: 1995.
Fremstad, John. Marcuse: the dialectic of hopelessness. The Western Political Quarterly, Vol. 30. No. 1. March 1977.
Freud, Sigmund. Negation. Contemporary frued turning and critical issues, IPA publications committee: 1925.
Kalkavage, Peter. The logic of desire: an introduction to Hegel’s Phenomenology of spirit, Pennsylvania: 2007.
Lacan, Jacuse. Ecrits: “On mirror stage”. Trans. Alan Sheridan, Routledge: 1977.
Silverman, Hugh. J. Philosophy and Desire. Routledge: 2000.
مقالات فارسی
عادل، شهابالدین. گنجهای، معصومه. ابژة غایب لکان و نقد روانکاوانه فیلم. مجلة مطالعات بینارشتهای ارتباطات و رسانه، دورة 1، شمارة 1، پاییز 1397.
محسنی، محمدرضا. زبان و ناخودآگاه. مجلة پژوهشهای زبانهای خارجی. شمارة 38. صفحات 85-98، تابستان 1386.