نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مصطفی مومنی ¹
• جهانگیر مسعودی ²

¹ دانشگاه علوم پزشکی نیشابور.استادیار معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور، نیشابور،

² دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

چکیده

معرفت­شناسی به مثابۀ یک دانش و شاخۀ علمی در فلسفه اسلامی مطرح نبوده است ولی به فراخور مباحث وجودشناختی از مباحث ( به اصطلاح امروزی) معرفت­شناسی نیز سخن می­گفتند. هر چند رویکرد عقل­گرایی و تجربه­گرایی دارای ملاک­های چندی است ولی قدر مسلم این است که این بحث و تقسیم از مباحث جدید معرفت­شناسی است و چنین اصطلاحاتی، با رهیافت مطرح در معرفت­شناسی، در تفکر فلاسفه اسلامی رایج نبوده است. در عین حال این مسئله در باب تفکرشان قابل طرح است که بر کدام طریق بوده­اند: تجربه­گرایی یا عقل­گرایی؟ آنچه معروف و مشهور است این است که آن­ها فیلسوفانی عقل­گرایند و ابن­سینا نیز چنین است. در این تحقیق چهار ملاک برای عقل­گرا یا تجربه­گرا بودن بیان شده است: 1-  وجود و عدم ادراکات فطری 2- به لحاظ ابزار کسب معرفت 3- به لحاظ خاستگاه تصدیق4- وجود و عدم تصدیقات ترکیبی پیشینی؛ سپس با مراجعه به عبارات ابن­سینا، عقل­گرا یا تجربه­گرا بودن دستگاه معرفتی وی را بر اساس هر معیار بررسی کرده و در نهایت این فرضیه را قوت بخشیده است که، نه بطور کلی بلکه در اکثر ملاک­ها وی به تجربه­گرایی متمایل­تر است تا عقل­گرایی! لذا می­توان به جمع این دو دیدگاه؛ یعنی «اصالت عقل و تجربه» در تفکر ابن­سینا رأی داد.

کلیدواژه‌ها

• ابن‌سینا
• عقل‌گرایی
• تجربه‌گرایی
• معرفت فطری
• ادراک حسی

عنوان مقاله [English]

Ibn Sina, an experienced or rational philosopher?

نویسندگان [English]

• mostafa momeni ¹
• Jahangir Masoudi ²

¹ Assistant professor, Department of Islamic Studies, Neyshabur University of Medical Sciences.Neyshabur, Iran

² Associate Professor at Ferdowsi University of Mashhad.

چکیده [English]

Despite this fact that epistemology has not been regarded as a science and branch in Islamic philosophy, Islamic philosophers spoke about the ontological debates on the topic of so-called modern-epistemology. Although the approach of rationalism and experientialism has several criteria, it is undeniable that this discussion and division are among the new topics of epistemology and such terms, with the approach in epistemology, have not been popular in the thinking of Islamic philosophers. Nevertheless, it is possible to think about their way of thinking: experimentation or rationalism. The fact that is well-known is that they are rational philosophers, and Ibn-e Sina does the same. In current study, four criteria for rationality or experimentation are expressed: 1. the existence and the lack of intrinsic perceptions, 2. the means of acquiring knowledge, 3. the origin of attestation, and 4. the existence and absence of a priori certifications. Then, by referring to Ibn-e-Sina's statements, the rationale or experimental nature of the epistemic instrument examined him according to each criterion which leads to strengthening the hypothesis that, not in general, but in most of its criteria, it is more inclined to experientialism than rationalism Therefore, it is possible to sum up these two views, namely, the "authenticity of reason and experience" in Ibn-e Sina's thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ibn-e Sina
• Rationalism
• experientialism
• natural knowledge
• sensory perception