نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر نصیری ¹
• امیر حمزه مرادی ²

¹ هیئت علمی انشگاه سیستان و بلوچستان

² هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

یکی از فروعات مبحث اسماء و صفات الهی، صفات خبری است. صفات خبری از نظر متکلمین، اصطلاحاَ به صفات الهی که از طریق خبر، یعنی قرآن و حدیث رسیده، اطلاق می‌شود. گرچه ذکر صفات خبری لزوماَ به معنای صدور از جانب وحی و یا مفسران معصوم الهی نیست، بلکه این صفات می‌تواند با مفاد فطری بشر و عقل مستقل، مطابقت داشته باشد. بعد از رحلت پیامبراکرم ( ص )، جامعه مسلمین به دلیل تخطی از تفسیرهای معصومین [علیهم السلام ] در فهم و گزارش از صفات خبری، چنددسته شدند: 1- تشبیه‌گرایان: اشاعره، کرامیه و اخباریون؛ که صفات الهی را بدون تأویل می‌پذیرفتند و دخالت عقل را در آن منع می‌کردند؛ 2- تشبیه در عین تنزیه: عرفا و بعضی فلاسفه نظیر "ملاصدرا"؛ معتقد بودند چون خداوند ذاتاَ واحد است، منزه و چون در قالب صفات مخلوقات متجلی می‌شود، مشبه است؛ 3- تأویل‌گرایان شیعه و معتزله؛ که معتقد بودند خداوند از همة شؤون امکانی و نقصانی منزه است و صفات خبری را تأویل می‌کردند. همین معنا صحیح است؛ چون این نظریه از طریق وحی بیانی به پیامبر اکرم (ص) رسیده، و از طریق احادیث ایشان و اوصیاء طاهرین‌اشان به مردم ابلاغ شده است. از آنجاکه نظریه وحدت وجود در تعارض با «تنزیه مطلق حق» است و خود وحدت وجود از نتایج اصالت و تشکیک وجود است، بنابراین ابتدا اصالت وجود، سپس اشتراک معنوی، بعد تشکیک و در آخر وحدت وجود مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد. در پایان پژوهش نیز خاطر نشان خواهیم داد که نظریات وجودی حکمت متعالیه، در تعارض با «تنزیه مطلق حق» است. سپس پیشنهاد داده شد تا به جای نظریات وجودی ذکرشده، نظامی دیگر جایگزین شود تا بهتر بتواند معنای تنزیه مطلق را که برگرفته از معارف اهل بیت است، تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

• اصالت وجود وماهیت
• اشتراک وجود
• تشکیک
• وحدت وجود
• تنزیه مطلق
• صدرالمتألهین

عنوان مقاله [English]

Muslim Mutakallim’s Viewpoints on Tashbih and Tanzih

نویسندگان [English]

• ali akbar nasiri ¹
• amir hamze miradi ²

چکیده [English]

A large portion of discussions about God’s names and attributes is devoted to narrative attributes of God, i.e. divine attributes referred to in the Quran and Hadith. From the early days of Islam, Muslims asked questions as to whether God has limbs similar to other creatures. After the Holy Prophet of Islam passed away, the Ummah became divided into different groups holding different views about the narrative attributes of God: Ashā'irah, Karāmiah, and Ekhbāriah who accepted the divine attributes without interpretation and opposed the intervention of reasoning in that (supporters of tashbih); mystics and some philosophers, including Mulla Sadra who believed that God is essentially single and thus Munazzah; still, He reveals Himself through the attributes of creatures, and is, thus, Mushabbah (supporters of tashbih-tanzih) and finally Shiites and Mu’tazilah who interpreted the narrative attributes of God (supporters of ta’vil). The third group holds the right view. This article addresses the principality of existence, gradation and modulation of existence and unity of existence. It is recommended that a new system based on the principality of essence, rejection of congruity, spiritual commonality, and gradation and modulation of existence replace the existential theories of Transcendental Philosophy in order to better explain the theory of pure tanzih.

کلیدواژه‌ها [English]

• principality of existence
• principality of essence
• gradation and modulation of existence
• unity of existence
• pure tanzih
• Mulla Sadra