نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مرتضی حاج حسینی

هیئت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

در قرن بیستم، نقد ارزش فلسفی پارادایم دوارزشی به شکل‌گیری انگارة تخطّی از اصل طرد شق ثالث و پیدایش دستگاه‌های منطقی غیراستاندارد از قبیل منطق چندارزشی و فازی انجامید. این انگاره در حالی شکل گرفت که اصل طرد شق ثالث در کنار دو اصل اینهمانی و امتناع تناقض از اصول اوّلی فکر محسوب می‌شد و تخطّی از هر یک از آنها، به دلیل رابطة منطقی آنها با یکدیگر، مستلزم تخطّی از دو اصل دیگر بود. اما آیا تخطّی از اصول اینهمانی و امتناع تناقض امکان‌پذیر است؟ در غیر این صورت ادعای مدافعان منطق‌های چندارزشی و فازی مبنی بر تخطّی از اصل طرد شق ثالث چگونه توجیه می‌شود؟ در این مقاله ابتدا به تبیین صورت‌بندی‌های مختلف اصول سه‌گانۀ فوق پرداخته، سپس ضمن قبول ناتوانی زبان دودویی در تبیین برخی پدیده‌ها و لزوم تأسیس زبان‌های چندارزشی و فازی برای پرداختن به مسائل علمی و فلسفی به بیان این نکته می‌پردازیم که اولاً التزام به این زبان‌ها مانع التزام به اصول سه‌گانۀ یادشده نیست، ثانیاً ارسطو به عنوان اولین کسی که به طور مفصل و منسجم از دو اصل امتناع تناقض و طرد شق ثالث سخن گفته و از بنیانگذاران منطق و فلسفه بر پایة این اصول است امکان ابهام در قضایا و نیز وجود ارزش‌های میانی «تقریباً صادق» و«تقریباً کاذب» را پذیرفته و از آنها در فرایند تعیین ارزش گزاره‌ها استفاده کرده است. به علاوه وی در برخی موضوعات به زبان چندارزشی سخن گفته و در مواردی توسل به زبان دودویی در تبیین برخی حوادث را مورد نقد قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

• طرد شق ثالث
• این‌همانی
• امتناع تناقض
• دوارزشی
• چندارزشی
• فازی
• تقریباً صادق
• تقریباً کاذب

عنوان مقاله [English]

The Law of Excluded Middle and the Negation of it in many-valued and Fuzzy Logics

نویسنده [English]

• morteza haj hoseyni

چکیده [English]

The philosophical critiques, in twentieth century, on binary paradigm caused the negation of the law of excluded middle as the same as it caused the establishment of many-valued logics and fuzzy logic, while the laws of excluded middle, identity and contradiction are all fundamental principles of thought and truth or falsity of each is derived from the truth or falsity of the others. This view point gives rise to some questions as follows: Can we deny these principles and are they fundamental? Otherwise how can we accept the claim of many-valued and fuzzy logicians indicate the negation of the law of excluded middle? Regarding these questions I first show, in this paper, various formulations of those three above laws and then I argue that the inability of binary logic and the necessity of establishment of many-valued logics and fuzzy logic are not in contrary to those three above laws. Besides, it is the connection of the present paper that Aristotle as the first philosopher who has elucidates the laws of contradiction and excluded middle was quite aware of the possibility of ambiguous in some propositions if they contain words which are equivocal. He also appealed to the truth values of both "partially true" and "partially false" to describe those propositions which at some level are vague.

کلیدواژه‌ها [English]

• Identity
• impossibility of contradiction
• dual values
• multi values
• Fuzzy Logic
• partially true
• partially false