نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محمدعلی اژه ای

استاد فلسفه دانشگاه اصفهان

چکیده

خواجه نصیرالدین در مبحثی دربارۀ انعکاس قضایای ممکنه در کتاب اساس الاقتباس می‌گوید: «پس معلوم شد که این اعتبار مقتضى فساد انعکاس ممکنات است و مؤدى به مذهبى است که نزدیک باشد به مذهب آن جماعت که اطلاق و ضرورت و امکان را به اسوار متعلق گردانند». خواجه در این عبارت اطلاق جهت بر سور را نظر جماعتی از منطق‌دانان می‌داند و نه عموم آنها، که خود خواجه قطعاً از این جماعت نیست؛ زیرا وقتی او از موضع طبیعیِ جهت سخن می‌گوید برای آن فقط یک موضع طبیعی بیش‌تر قائل نیست. این نظر در مقابل نظر کسانی است که برای جهت در جمله دو موضع طبیعی قائل‌اند: یکی در کنار رابطه و دیگری در کنار سور، هنگامی که سور در جمله وجود داشته باشد. این نظر دوم نظر ابن سینا و برخی دیگر مانند عمربن سهلان ساوی، ارموی، و قطب‌الدین رازی است. از آنجا که ابن سینا و ساوی قبل از خواجه و ارموی معاصر خواجه و قطب‌الدین رازی پس از وی می‌زیسته‌اند و این بحث به نتیجۀ مطلوب نرسیده است، مناسبت داشت ادلۀ مثبتین تعلق جهت به سور دوباره مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. این وظیفه‌ای است که این مقاله بر عهده گرفته و نتیجه‌ای که بدان دست یافته این است که داده‌های مورد استناد مثبتین پذیرای توجیهی متفاوت است و می‌تواند به گونۀ دیگری تفسیر شود و قبول آنها مستلزم قبول قول تعلق جهت به اسوار نیست.

کلیدواژه‌ها

• جهت سور
• جهت حمل
• ابن سینا

عنوان مقاله [English]

Modalization of the Quantifier, and Modalization of the Copula: an Investigation into the History of Logic in Islamic Tradition

نویسنده [English]

• Mohammad Ali Ejeii

Professor of Philosophy, University of Isfahan

چکیده [English]

In his book Asas al-ightibas Tusi speaks of a group of logicians who maintain that modality can be applied in order to modalize the quantity of a proposition. The standard view maintains that in a modalized proposition the modal term can only qualify the relation of the predicate to the subject. Avicenna has argued for the first thesis, and a group of well-known logicians followed him. Tusi disagreed. As Tusi precedes some of these logicians the question remains unsettled. The purpose of this article is to articulate the thesis first, and then to discuss Avicenna's reason for proposing it. The article argues that the data he offers in support of his thesis can be interpreted differently, and thus, it is argued that the thesis remains unjustified.

کلیدواژه‌ها [English]

• modalization of the quantifier
• modalization of the copula
• Avicenna