نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
پیرس، دیدگاههای متناقضی دربارهی رابطهی علم با اخلاق و دین ارائه میدهد. او از یک سو، اخلاق و دین را اموری حیاتی میداند که برای شناخت آنها باید به حس درونی و غریزه رجوع کرد. از سوی دیگر، در برخی مواضع، دیدگاههایی مخالف این رویکرد دارد. پیرس در نهایت معتقد است که منطق بر اخلاق و اخلاق بر زیباییشناسی استوار است. این مقاله با بررسی ناسازگاریهای فلسفهی پیرس، نشان میدهد که تفکیک علم از اخلاق و دین در اندیشهی او با کلیت فلسفهاش در تضاد است. در این مسیر ابتدا به بررسی جایگاه غریزه در استدلال و نیز مفهوم خودکنترلی بهعنوان روش کنترلگر تحقیق پرداختیم. نشان دادیم که غریزه نزد پیرس پایهی تمام استدلال و تفکر است. اما غریزه بهتنهایی کافی نیست و باید توسط اصولی کنترل شود. اصل کنترلگر تحقیق، اصلی اخلاقی است. و از آنجا که اخلاق نیز در نظرگاه پیرس مبتنی بر زیباییشناسی است، دیگر مرزی بین این سه حوزه نمیماند. دو مفهوم کلیدی دیگر در فلسفه پیرس، آگاپیسم (عشق تکاملی) و همپیوستگی هستند که بر اساس آنها جهان از طریق نیروی عشق پیش رانده و هماهنگ میشود. پیرس جهان را کلیتی بههمپیوسته میداند که در آن تمایز بین ذهن و ماده، عقل و احساس، و نفس و بدن ناممکن است. در نهایت به تحلیل این موضوع پرداختیم که اگرچه روششناسی پیرس بهشکل معقولی اخلاق و زیباییشناسی را در روش علمی میپذیرد، اما پذیرفتن مفاهیمی مانند عشق تکاملی، متافیزیکی را به فلسفهی او وارد میکند که پذیرفتنی نیست.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
From Pragmatism to Evolutionary Love: The Role of Ethics and Religion in the Philosophy of Charles Sanders Peirce
نویسندگان [English]
- Ghasem Pourhasan
- Arvin Moradi
allameh tabataba'i university
چکیده [English]
Peirce offers conflicting perspectives on the relationship between science, ethics, and religion. On one hand, he considers ethics and religion to be vital realms that can only be grasped through inner feeling and instinct; on the other hand, he occasionally adopts views that run counter to this approach. Ultimately, Peirce argues that logic is founded upon ethics, and ethics, in turn, is based on aesthetics. This paper examines the internal inconsistencies within Peirce’s philosophy, demonstrating that his attempt to separate science from ethics and religion is at odds with the overall coherence of his thought. In our analysis, we first explore the role of instinct in reasoning, alongside the concept of self-control as the guiding principle of inquiry. We show that, for Peirce, instinct forms the foundation of all reasoning and thought. However, instinct alone is insufficient—it must be regulated by certain principles. The principle governing inquiry is essentially ethical, and since, in Peirce’s view, ethics is grounded in aesthetics, the traditional boundaries between these three domains ultimately vanish. Moreover, two additional key concepts in Peirce’s philosophy—agapism and synechism—demonstrate how the world is harmonized by the force of love. Peirce envisions the universe as an interconnected whole in which distinctions between mind and matter, reason and emotion, and soul and body become untenable. Finally, we contend that although Peirce’s methodology reasonably incorporates ethics and aesthetics into scientific inquiry, his acceptance of ideas such as evolutionary love introduces a metaphysical element into his philosophy that ultimately undermines its rational foundation.
کلیدواژهها [English]
- Peirce
- ethics
- religion
- evolutionary love
- logic
)