نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• احمد رحمانیان

عضو هیئت علمی/ دانشگاه تهران/ پردیس هنرهای زیبا

چکیده

در دوره اسلامی، شواهدی مبنی بر وجود تفکری غیرفلسفی درباره تکنولوژی وجود دارد که تاکنون مغفول مانده است. بخش اصلی این تفکر در آثار فرقه‌ای فتوّت انعکاس یافته است که به ادبیات عرفانی تعلق دارند. در برخی از این رساله‌ها در چارچوبی اسطوره‌شناختی به جنبه‌هایی از تکنولوژی پرداخته شده است که بررسی آنها می‌تواند از مفهوم تکنولوژی در تلقی بخش مهمی از جامعه اسلامی قدیم، یعنی عوام صنعتگر، پرده بردارد. مقاله حاضر بر یکی از اساطیر مذکور در رساله‌ها، یعنی اسطوره انسان-پیدایی، تمرکز می‌کند و از طریق بررسی تطبیقی تقریر فتوّت از این اسطوره با تقریرهای رسمی آن در ادبیات اسلامی نشان می‌دهد که تقریر فتوّت تفاوت‌های نحوی و معنایی قابل‌توجهی با دیگر تقریرها دارد. در این تقریر اسطوره انسان-پیدایی به برخی خرده اسطوره‌های مبدأ تقلیل داده می‌شود که مضمون اصلی آنها، برخلافِ تقریرهای دیگر، نه پیدایش انسان، بلکه پیدایش تکنولوژی است. هرچند برخی از این خرده اسطوره‌های پیدایش تکنولوژی در تواریخ نیز آمده اند و الگوهای ساخت آنها نیز برگرفته از روایت‌های پیدایش آئین در رساله‌های صوفیانه است، با این حال، تقریر فتوّت چیزی بیش از حاصل یک جرح و تعدیل ساده از این روایت‌های قدیم‌تر است.

کلیدواژه‌ها

• تکنولوژی
• اسطوره انسان-پیدایی
• تصوّف
• فتوّت
• فتوّت‌نامه‌

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

The Anthropogenic Myth Reduced to the Myth of Technology in Persian Futuwwat-nama Literature

نویسنده [English]

• Ahmad Rahmanian

assistant professor/ Faculty of fine arts/ University of Tehran

چکیده [English]

In Islamic texts, there is evidence of a non-philosophical discourse regarding technology that has largely been overlooked. A significant part of the discourse is primarily reflected in the sectarian treatises of Futuwwa, which belong to mystical literature. In some of these treatises, aspects of technology are addressed within a mythological framework, and examining them can shed light on the concept of technology as perceived by a significant segment of the medieval Islamic community, particularly the artisan class. This paper focuses on one of the myths mentioned in these treatises, the anthropogenic myth, and through a comparative assessment of the Futuwwa’s version of this myth with the other versions in Islamic literature, it demonstrates that the Futuwwa’s version exhibits significant syntactical and semantic differences from others. In this version, the anthropogenic myth is reduced to several origin mythems whose main theme, unlike other versions, is not the emergence of humanity but rather the emergence of technology. Although some of these mythems concerning the origin of technology also appear in the histories and their structural patterns are derived from narratives related to the emergence of rituals in Sufi treatises, the Futuwwa’s version transcends mere modification of these older narratives.

کلیدواژه‌ها [English]

• technology
• anthropogenic myth
• tasawwuf
• futuwwa
• futuwwat-nama