نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منیره پنج‌تنی ¹
• مهدی محمدزاده ²
• شهریار شکرپور ³
• محمد اصغری ⁴

¹ دانشجوی دکترای پژوهش هنر، گرایش هنرهای اسلامی، دانشکدۀ هنرهای صناعی، دانشگاه هنراسلامی تبریز، تبریز، ایران.

² استاد، دانشکدۀ هنرهای زیبا. دانشگاه آتاتورک، ارزروم. ترکیه

³ استادیار، پژوهش هنر، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

⁴ استاد گروه فلسفه دانشگاه تبریز

چکیده

مقالۀ حاضر توصیفی تحلیلی-انتقادی از مفهوم عالمِ مثال در خوانش و تفسیر نقاشیِ ایرانی است. پرسش‌های اصلی پژوهش عبارتند از: مفهوم عالمِ مثال برای خوانشِ نقاشی ایرانی عمدتا از سوی کدام اندیشمندان و با چه مقاصدِ تفسیری طرح شده است؟ ارجاعِ مکرر به مفهوم عالمِ مثال در تفسیر نقاشی ایرانی عمدتا چه انسدادها و احتمالا چه راهگشایی‌هایی در تفسیر به همراه داشته است؟روشِ پژوهش توصیفی-تحلیلی و انتقادی است که عمدتا از طریق توصیف، مقایسه، یافتن گزاره‌های بدون مبنا در دیگر مراجع تحقیق، نداشتن نمونه در آثارِ نگارگری و گزاره‌های غیرقابلِ اثبات و پرتکرار و هچنین طرح پرسشِ انتقادی پیش‌رفته است. در رویکرد سنت‌گرایی آرایِ تیتوس بورکهارت و سید حسین نصر و در رویکرد پدیدارشناختی آرای داریوش شایگان و مجید اخگر را کاویده‌ایم. یافته‌ها را می‌توان چنین خلاصه کرد: بورکهارت و نصر با کاربرد مفهومِ عالمِ مثال در ارجاع به نقاشی ایرانی، نه به دنبال شناختِ زوایای پنهان و آشکار این هنر بلکه در پی یافتنِ مثالی برای هنر سنتی و هنر اسلامی بوده‌اند. ارجاعات آن‌ها اغلب بی‌مصداق است و این اندیشمندان با چند نمونۀ محدود نتیجه‌گیری‌های فراگیر می‌کنند. ارجاع اخگر نیز از مفهومِ عالمِ مثال عمدتا برمبنای متون شایگان است. وجه تمایز اندیشۀ اخگر از دیگران تأکید بر هم‌کناری دو وجه بقا و فنا و عالمِ مثال است که به نوعی در نقاشی ایرانی خود را بازنماینده است. با این‌حال اندیشۀ او نیز در امتدادِ نگاهِ اندیشمندان مذکور نگاشته شده و اگرچه رجوعش به نگاره‌ها محدود است اما نسبت به پیش‌متن‌هایِ پژوهش خود رجوعی بیشتری به خودِ آثار داشته است.

کلیدواژه‌ها

• نقاشی/نگارگری ایرانی
• عالم مثال
• هنر اسلامی
• سنت‌گرایی
• پدیدارشناسی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

an analytical-critical description of the concept of the Mundus Imaginalis or the Imaginal in the reading and interpretation of Iranian painting.

نویسندگان [English]

• Monireh Panjtani ¹
• Mehdi Mohammadzadeh ²
• Shahriar Shokrpour, ³
• Muhammad Asghari ⁴

¹ Ph.D. Candidate Art study, Islamic Art, Crafts Faculty, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran.

² Faculty of Fine Arts Atatürk University

³ Assistant Professor, Art study, Islamic Art, Crafts Faculty, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran.

⁴ Associate Professor - Faculty ofProfessor of Philosophy at Faculty of Persian Literature and Foreign Languages -University of Tabriz Persian Literature and Foreign Languages

چکیده [English]

Which thinkers and with what interpretational purposes have put forward the concept of the imaginal in the reading of Iranian painting? What new possibilities have they opened up and what obstacles have they brought forth with the frequent reference to the imaginal in the interpretation of Iranian painting? The research method is descriptive-analytical and critical mainly developed through description, comparison, finding untenable claims in other research sources, lack of examples of painting works, and unprovable and frequent propositions, as well as raising critical questions. In addition to showing the theoretical and methodological shortcomings of this field study, the research aims to emphasize some other possible readings. I will proceed to explore the ideas of Titus Burkhart and Seyed Hossein Nasr, as well as Dariush Shaygan and Majid Akhgar (phenomenological approach) to conclude as follows: Burkhardt and Nasr, by using the concept of the imaginal and suspended forms about Iranian painting, did not try to discover the world of this genre. They instead sought to exemplify their previous ideas about tradition, Islam, and art in general. Their references are often unsubstantiated. Concerning the phenomenological tendency, Shayegan and Akhgar’s phenomenological approach does not go beyond Corbin's and traditionalists' views. Akhgar's reference and use of the concept of the imaginal is mainly based on Shayegan's texts. The distinguishing feature of Akhgar's interpretations is juxtaposing survival/annihilation and timelessness/temporality in the world of imagination, the attribution of which to Iranian paintings cannot be rejected. However, he follows the line of Shayegan and Nasr, in general.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iranian painting
• the Mundus Imaginalis
• Islamic art
• traditionalism
• phenomenology