نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی فلسفه دانشگاه تهران
2 استادیار فلسفه دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
فلسفۀ برگسون را گاه دوگانه‌انگار دانسته‌اند و گاه یگانه‌انگار. بهای جانبداری از هریک نیز نابوده انگاشتن بعضی مفاهیم و تصریح‌های برگسون به نفع بعضی دیگر بوده است. در این میان، کسانی کوشیده‌اند فلسفۀ برگسون را هم‌زمان دوگانه‌انگار و یگانه‌انگار بخوانند، اما کوشش‌ها نه‌تنها نابسنده بوده بلکه بر دشواری‌های پیشین نیز افزوده است؛ زیرا گاه فلسفۀ برگسون را به فلسفه‌ای وحدت وجودی بازبرده و گاهی بر بنیادی دیالکتیکی استوار ساخته و گاه دیگر آن را به‌نوعی دوگانه‌انگاریِ متعارف بدل کرده است. ژیل دلوز، با طرح آموزۀ «تفاوت»، خوانشی از فلسفۀ برگسون به دست داده است که بر اساس آن فلسفۀ برگسون لحظات مختلفی از دوگانه‌انگاری و یگانه‌انگاری دارد که در هریک، دیرند «بیانی» دیگرگونه می‌پذیرد: از دوگانه‌انگاری مطلق به یگانه‌انگاری نهفته و سپس به دوگانه‌انگاریِ بازیافته. هدف این مقاله این است که ضمن برجسته کردن تفاوت اساسی خوانش دلوز با بقیۀ خوانش‌های وحدت وجودی یا دوگانه‌انگار یا دیالکتیکی از فلسفۀ برگسون، نشان دهد که توضیح نسبت این لحظات و به‌ویژه توضیح منطق گذارِ واپسین به دوگانه‌انگاریِ بازیافته مستلزم فراخواندن آموزه‌ای است که گرچه دلوز خود آن را پرورانده، در خوانش‌اش از برگسون آن را چندان برجسته نکرده است. به‌این‌ترتیب، مدعا این است که توضیح منطقِ تفکیک لحظه‌های فلسفۀ برگسون در خوانش دلوز و نیز منطق گذار از هریک به دیگری، به‌جای ملاحظۀ دو بیان از دیرند، مقتضی در شمار آوردن بیان سومِ دیرند همچون تفاوت فی‌نفسه است. این‌گونه است که بیان‌پذیری هریک از وجوه دیرند در سه گونه تفاوت میسر می‌گردد: دیرند همچون امر ناب در تفاوت ماهوی، دیرند همچون امر فراگیر در تفاوت شدّی و دیرند همچون امر خلاق در تفاوت فی‌نفسه.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Three Expressions of "Duration" in Bergson's Philosophy; what is the "Difference" of Deleuze's Formulation from Bergson's Philosophy?
نویسندگان [English]
- Seyyed Ashkan Khatibi 1
- Mohammad Taghi Tabatabaei 2
1 Philosophy student of University of TehranUniversity of Tehran
2 Assistant Professor, Department of Philosophy,
چکیده [English]
Bergson's philosophy has sometimes been regarded as dualistic and sometimes as monotheistic. The price of being partial to each has been to destroy some of Bergson's concepts and specifications in favor of others. In the meantime, some have tried to read Bergson's philosophy as dualistic and monistic at the same time, but the efforts have not only been unsatisfactory, but have also added to the previous difficulties; Because sometimes he has changed Bergson's philosophy to a philosophy of existential unity, sometimes he has made it based on a dialectical foundation, and sometimes he has turned it into a kind of conventional dualism. Gilles Deleuze, by proposing the doctrine of "difference", has given a reading of Bergson's philosophy, based on which Bergson's philosophy has different moments of dualism and monotheism, in each of which Diernard accepts a different "expression": From absolute dualism to hidden monogamy and then to recovered dualism. The purpose of this article is to highlight the fundamental difference between Deleuze's reading and other readings of existential unity or dualistic or dialectical of Bergson's philosophy, and to show that the explanation of these moments and especially the explanation of the logic of the last transition to recovered dualism requires recalling a doctrine that although Deleuze himself He cultivated it, he did not emphasize it much in his reading of Bergson. In this way, the claim is that explaining the logic of separating the moments of Bergson's philosophy in Deleuze's reading, as well as the logic of the transition from one to the other, instead of considering the two statements of Dirndt, it is necessary to consider the third statement of Dirndt as a difference in itself. This is the way that the expression of each aspect of Dirand is possible in three types of difference: Dirand as a pure thing in the essential difference, Dirand as a comprehensive thing in the difference of the material, and Dirand as a creative thing in the difference in itself.
کلیدواژه‌ها [English]
- Bergson
- Dualism
- Monism
- Expressionism
- Deleuze
)