نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حجت اله رحیمی

استادیار جغرافیا، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

در سال­های اخیر پژوهش­های گسترده­ای بر اساس مفهوم حق به شهرِ لوفور، بدون نقد اساسی خودِ این مفهوم، در علوم اجتماعی انجام شده است. نوشتار حاضر بر مبنای رویکرد واسازیِ دریدا می­کوشد این مفهوم را بر محور دو پرسش زیر به نحو انتقادی ارزیابی کند: 1) مفهوم حق به شهر بر اساس چه عناصر و پیش­فرض­هایی صورت­بندی شده است؟؛ و 2) مفهوم حق به شهر بر اساس رویکرد واسازیِ دریدا از چه محدودیت­ها و تناقض­های نظری و اخلاقی برخوردار است؟ نوشتار حاضر نشان می­دهد که پیش­فرض­های بنیادین پروژه حق به شهر در پژوهش­های اخیر تحریف شده است، زیرا برخلاف دیدگاه­های ضدسرمایه‌داریِ لوفور، تلاش می­کنند با اتخاذ موضع غیررادیکال، آن را درون شهر سرمایه­داری عملیاتی کنند. افزون بر این، حتی اگر مفهوم حق به شهر را در چارچوب شهرِ اتوپیایی–غیرسرمایه­داری لوفور پیگیری کنیم، همچنان دارای محدودیت­ها و تناقض­های نظری، عملی و اخلاقی است، زیرا مفهوم حق به شهر او، بر اساس رویکرد دریدا، آمیخته با خشونتِ قانون­سازی و خشونت حفظ قانون­ است، درحالی‌که اتوپیا نمی­تواند و نباید مکان استقرار خشونت باشد. از سوی دیگر، پروژه حق به شهر لوفور دارای جنبه­ غیراخلاقی است. تا جایی که نیروی کارگر به­مثابه تنها نیروی مشروع برای فعلیت­بخشی مفهوم حق به شهر، تحت ضرورت تاریخی و بدون اراده خویش عمل می­کند، نمی­تواند و نباید به­عنوان طبقه­ عادل یا فاقد عدالت و مسئولیت­پذیر یا ­مسئولیت­ناپذیر درنظر گرفته شود، زیرا عدالت و مسئولیت­پذیری تنها درباره اراده و عمل آزاد صادق است؛ بنابراین، اگر اخلاق را حوزه اراده و اختیار در نظر بگیریم، مفهوم حق به شهر لوفور بیرون از حوزه اخلاق قرار می­گیرد.
در سال­های اخیر پژوهش­های گسترده­ای بر اساس مفهوم حق به شهرِ لوفور، بدون نقد اساسی خودِ این مفهوم، در علوم اجتماعی انجام شده است. نوشتار حاضر بر مبنای رویکرد واسازیِ دریدا می­کوشد این مفهوم را بر محور دو پرسش زیر به نحو انتقادی ارزیابی کند: 1) مفهوم حق به شهر بر اساس چه عناصر و پیش­فرض­هایی صورت­بندی شده است؟؛ و 2) مفهوم حق به شهر بر اساس رویکرد واسازیِ دریدا از چه محدودیت­ها و تناقض­های نظری و اخلاقی برخوردار است؟ نوشتار حاضر نشان می­دهد که پیش­فرض­های بنیادین پروژه حق به شهر در پژوهش­های اخیر تحریف شده است، زیرا برخلاف دیدگاه­های ضدسرمایه‌داریِ لوفور، تلاش می­کنند با اتخاذ موضع غیررادیکال، آن را درون شهر سرمایه­داری عملیاتی کنند. افزون بر این، حتی اگر مفهوم حق به شهر را در چارچوب شهرِ اتوپیایی–غیرسرمایه­داری لوفور پیگیری کنیم، همچنان دارای محدودیت­ها و تناقض­های نظری، عملی و اخلاقی است، زیرا مفهوم حق به شهر او، بر اساس رویکرد دریدا، آمیخته با خشونتِ قانون­سازی و خشونت حفظ قانون­ است، درحالی‌که اتوپیا نمی­تواند و نباید مکان استقرار خشونت باشد. از سوی دیگر، پروژه حق به شهر لوفور دارای جنبه­ غیراخلاقی است. تا جایی که نیروی کارگر به­مثابه تنها نیروی مشروع برای فعلیت­بخشی مفهوم حق به شهر، تحت ضرورت تاریخی و بدون اراده خویش عمل می­کند، نمی­تواند و نباید به­عنوان طبقه­ عادل یا فاقد عدالت و مسئولیت­پذیر یا ­مسئولیت­ناپذیر درنظر گرفته شود، زیرا عدالت و مسئولیت­پذیری تنها درباره اراده و عمل آزاد صادق است؛ بنابراین، اگر اخلاق را حوزه اراده و اختیار در نظر بگیریم، مفهوم حق به شهر لوفور بیرون از حوزه اخلاق قرار می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

• حق به شهر
• خشونت
• طبقه کار
• اتوپیاگرایی

عنوان مقاله [English]

Lefebvre or Derrida: Deconstructive Questioning the Concept of the Right to the City

نویسنده [English]

• Hojatollah Rahimi

Assistant Professor of Geography, Yazd University, Yazd, Iran.

چکیده [English]

To date, a large number of researches have been published in terms of Lefebvre’s concept of the right to the city within social sciences without a serious critique of the concept. This article, drawing upon Derrida, has attempted to provide a critical analysis of the concept based on the following two questions: 1) on what assumptions has the concept been formulated? 2) What kinds of theoretical and ethical paradoxes does the concept suffer from? The article has argued that the essential assumptions of the concept have been distorted by scientists because they, contrary to Lefebvre, seek to operationalize the concept within the context of the capitalist city. In addition, the operationalization of the concept within Lefebvre’s utopia is still subject to critique, because while utopia is not a place of violence, Lefebvre’s utopia is, according to Derrida, the space of law-making violence and law-preserving violence. Lefebvre’s utopia is only a movement from one type of violence to another one. On the other hand, the concept is unethical for the working class, as the only legitimate force of actualizing the concept, acts under historical necessity and without free will. As far as the labor force, as the only legitimate force for the actualization of the concept of the right to the city, acts under historical necessity and without its own will, it cannot and should not be regarded as a just class or lacking in justice and responsibility or be considered irresponsible because justice and responsibility are true in the case of free will agency. Therefore, if ethics is the sphere of free will, then the concept of the right to the city is free of ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

• The Right to the City
• Violence
• The Working Class
• Utopianism