حکمت و فلسفه

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

بازسازی راه‌حل «بالقوۀ» ابن‌سینا در حیث‌التفاتی به گذشته و آینده برپایۀ نوعی کل‌گروی حداقلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفۀ اسلامی و حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

ابن‌سینا می‌گوید اگر علمی دربارۀ گذشته یا آینده داشته‌ باشیم، چنین علمی بالقوه مضاف به خارج است، اما معنای «بالقوه» را مشخص نمی‌کند. اگر این دیدگاه «بالقوۀ» ابن‌سینا را به معنای بالقوه بودن متعلق صدق بگیریم و سپس آن ‌را به علل مادی ارجاع دهیم، می‌توان با اصلاح‌ و بازسازی فراوان به نوعی راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی درخوری رسید: «متعلق صدق یک امر آتی همۀ علل مادی و اعدادی آن است در زمان حاضر و متعلق صدق یک امر گذشته همۀ آثار و معلول‌های مادی آن است در زمان حاضر». این راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی را از راه ترجح بلامرجح و مقایسه با تعریف رسمی ابن‌سینا و مقایسه با «حصول تمیز با همۀ اسباب و علل» در عبارات ابن‌سینا و مقایسۀ اعتبار راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی با علم به گذشته و آینده در حالت عادی (یعنی بدون لحاظ دشوارۀ حیث‌التفاتی به عدم) نشان خواهیم ‌داد. در پایان هم به میزان مطابقت مطابِق و مطابَق در چنین راه‌حلی اشاره می‌کنیم و هم نشان می‌دهیم که راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی خارج از نظام سینوی نیز می‌تواند پذیرفتنی باشد و لزومی ندارد تقسیم‌بندی قدما در مورد علل اربعه و مباحثی چون هیولی و قوه را نیز بپذیریم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reconstructing Ibn Sina's “the Potential” Resolution to the Intentionality to the Past and the Future Based upon a Kind of Minimalist Holism

نویسنده [English]

  • Mehdi Assadi

Assistant Professor of Islamic Philosophy and Contemporary Wisdom, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran

چکیده [English]

Ibn Sina says that if we have a piece of knowledge about the past or the future, then our knowledge is “potentially” about the external world. But he does not clarify the meaning of this “potentiality”. We show that if we take Ibn Sina's “the potential” view as the potentiality of the object of truth and then return it to the material causes, then by means of considerable modification and reconstruction we can obtain a reasonable kind of minimalist holism resolution: the object of knowledge to a future thing is its all material causes in the present time and the object of knowledge to a past thing is its all material effects in the present time. We will prove this presentist resolution by means of a kind of determinant reason of comparison with Ibn Sina's definition by a description of comparison with Ibn Sina's phrase that a thing can be distinct by its all causes and of the comparison between the validity of the Minimalist Holism Resolution and our knowledge about the past and the future in the ordinary situations (i.e. without considering the riddle of the intentionality to the nonexistent). In the end, we will have a glance at the degree of the correspondence between knowledge and its object in this resolution and then we show that this resolution can be provable even outside Ibn Sina's philosophical system without necessarily accepting such issues as the four causes and the potentiality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intentionality
  • potentiality
  • nonexistent
  • the future and the past
  • Holism
مراجع
ابن‌سینا. (1371ق). الشفاء، المنطق. 1المدخل. القاهرة: نشر وزارة المعارف العمومیة.
_____. (1385). الهیات شفاء. قم: بوستان کتاب قم
_____. (1379). التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، الطبعه الرابعه
_____. (1375 هـ ش‏). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات. چ 1. ج 1. قم: نشر البلاغة.
_____. (1375 ﻫ.). الشفاء، المنطق، 5 البرهان. القاهرة: الهیئة العامة لشئون المطابع الامیریة.
_____. (1970). الشفاء، المنطق، 3العبارة. القاهرة: دارالکاتب العربی للطباعة و النشر.
_____. (1378 ﻫ. – 1959م). الشفاء، المنطق، 2المقولات. القاهرة: اداره نشر التراث العربی.
_____. (1405 ﻫ.). منطق المشرقیین. قم: منشورات مکتبة آیة...العظمی مرعشی نجفی.
ابن‌رشد. (1377 هـ ش) تفسیر ما بعد الطبیعة. چ 1. ج 3. تهران: انتشارات حکمت.
_____. (1980م‏). تلخیص کتاب المقولات‏. قاهره: الهیئة المصریة
اسدی، مهدی. (1398). بررسی دیدگاه ابن‌سینا دربارۀ حیث‌التفاتی به گذشته و آینده، حکمت و فلسفه. 57، 89-61.
__________. (1394-الف) وجود محمولی و اشاره‌پذیری. حکمت معاصر، 6(1)، 23-1.
__________. (1394-ب) بررسی راه‌حل ویتگنشتاین به واقعیت سلبی. پژوهشهای فلسفی، 17.
اکبریان، رضا و حجت‌اله مرزانی. (1391) تحلیل و نقد دیدگاه ملاصدرا دربارة سنخیت علت و معلول. آموزه‌های فلسفه اسلامی، شماره 10، 54-21.
جوادی‌آملی، عبدالله. (1386). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه.چ 2. ج 6. قم: اسراء.
خوانساری، حسین. (1378). الحاشیه علی الشفاء. (الالهیات). چ 1. قم: دبیرخانه کنگره آقا حسین خوانساری.
_____________. (1388). الحاشیه علی شروح الاشارات. ج 2. قم: بوستان کتاب.
رازی، قطب‌الدّین. (1375 هـ ش‏)← ابن‌سینا. (1375 هـ ش‏)
رازی، فخرالدّین. (1384 هـ ش‏) شرح الاشارات و التنبیهات. چ 1. ج 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
سبزواری، هادی. (1981‏‏) تعلیقه بر الحکمة المتعالیة ← شیرازی. (1981)
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم. (1981‏) الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. چ 3. ج 2. بیروت: دار احیاء التراث.
___________________________. (بی‌تا) الحاشیة على الهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
طوسی، خواجه نصیرالدّین. (1370). تعدیل المعیار فى نقد تنزیل الافکار. در: منطق و مباحث الفاظ. تهران: دانشگاه تهران.
___________________. (1375 هـ ش‏) ← ابن‌سینا. (1375 هـ ش‏).
علوی‌عاملی، سید احمد. (بی‌تا). مفتاح الشفا و العروة الوثقی. نسخۀ خطی. کتابخانه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره نسخه: 1787
اللوکرى، ابوالعباس فضل بن محمّد. (1373). بیان الحق بضمان الصدق: العلم الالهى. تهران: مؤسّسه بین المللى اندیشه و تمدن اسلامى.
مصباح‌یزدی، محمّدتقی. (1387). شرح الهیات شفاء. (مشکات). چ 1. ج 3. قم: موسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ناشناس. (اوایل قرن ۱۲ق). ترجمه و شرح الهیات شفاء. نسخۀ خطی. کتاب‌خانۀ مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ثبت: 62431، شماره بازیابی: 1912.
موحد، سید ضیاء. (1393). دلالت‌شناسی اسم‌های خاص و داستانی در آرای ابن‌سینا، کریپکی و اومبرتو اکو. جاویدان خرد، ٢٦، 181-159.
یثربی، سید یحیی. (1384). نقدی بر قاعده الواحد و اصل سنخیت. نقد و نظر، 37 و 38، 263–251.
Akbariyan, Reza & Hojjatollah Marzani (2012) “Analyzing and Criticizing the Mulla Sadra’s View about the Cognation of the Cause and Effect”, Islamic Philosophical Doctrines, Volume 7, Issue 10, pp. 21-54. [In Persian]
Alawī Āmilī, Sayyed Aḥmad (n.d.) Miftāḥ Al–Shifāʼ wa ʻUrwat al-Wuthqā, Manuscript copy, Tehran: Library of Majlis Shurā Islāmī, Manuscript No. 1787. [In Arabic]
Anonymous (the last years of 17th Century A.D.) Tarjumah wa Sharḥ Ilāhīyyāt Shifāʼ, Manuscript copy, Tehran: Library of Majlis Shurā Islāmī, Manuscript No. 14161. [In Persian]
Assadi, Mahdi (2015) “Existence Predicate and Referentiality”, Contemporary Wisdom, 6 (1), 1-23. [In Persian]
Assadi, Mahdi (2016) “Assessment of Wittgenstein's Resolution to the Negative Facts”, Journal of Philosophical Investigations (at University of Tabriz), 10 (19), 45-74. [In Persian]
Assadi, Mahdi (2019) “Evaluating Ibn Sina's View about Intentionality in the Case of the Future and the Past”, Wisdom and Philosophy, 15(57), 61-90. [In Persian]
Averroës (1998). Tafsīr Mā Baʻd al-Ṭabīʻah, V. 3, Tehran: Hikmat. [In Arabic]
Averroës (1980) Talkhīs Kitāb al-Maqūlāt (Middle Commentary on the Categories), al-Qāhirah: al-Hay’ah al-Miṣrīyah al-‘Āmmah lil-Kitāb. [In Arabic]
Al-Lawkarī, Abu al-ʻAbbās Faḍl Ibn Muḥammad (1995) Bayān al-Ḥaqq bi Ḍimān al-Ṣidq: The Metaphysics, Tehran: The International Institute of Islamic Thought and Civilization. [In Arabic]
Al–Rāzī, Fakhr al–Dīn Muḥammad ibn ʻUmar (2005) Sharḥ al-Ishārāt wa al-Tanbīhāt, Tehran: Anjuman Āthār va Mafākhir Farhangī. [In Arabic]
Al–Rāzī, Quṭb al–Dīn (1996), In: Ibn Sīnā (1996)
Forrest, P. (2010). “The Identity of Indiscernibles”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/identity-indiscernible
Ibn Sīnā (2006) al–Shifāʼ: al–Ilāhīyyāt. Ed by: Ḥasan Ḥasan–Zādeh Āmulī. Qum: Būstān Ketāb Qum. [In Arabic]
Ibn Sīnā (1970). Al–Shifāʼ: al–Manṭiq, 3. Al-‘ibārah. Qāhirah: Dār al-Kātib al-ʻArabī lil-Ṭibāʻah wa-al-Nashr. [In Arabic]
Ibn Sīnā (1956). Al–Shifāʼ: al–Manṭiq, 5. Al-Burhān. Cairo: The General Organization for Government Printing Offices. [In Arabic]
Ibn Sīnā (1959). Al–Shifāʼ: al–Manṭiq, 2. Al-Maqūlāt [Categories], al-Qāhirah: Idārat Nashr al–Turāth al–ʻArabī. [In Arabic]
Ibn Sīnā (1951). Al–Shifāʼ: al–Manṭiq, 1. Al-Madkhal, al-Qāhirah: Nashr Wizārat al-Maʻārif al-ʻUmūmīyyah. [In Arabic]
Ibn Sīnā (1984). Manṭiq al-Mashriqīyyīn, Qum: Maktabaẗ Āyaẗ Allāh al–ʿUẓmā al–Marʿashī al–Najafī. [In Arabic]
Ibn Sīnā (1996) Sharḥ al-Ishārāt wa al-Tanbīhāt ma‘a al-Muḥākamāt, V. 1, Qum: Nashr al-Balāghah. [In Arabic]
Ibn Sīnā (2000) al-Ta‘līqāt, Qum: Daftar Tablīghāt Islāmī. [In Arabic]
Javādī Āmulī, ʿAbdullāh (2007) Raḥīq Makhtūm: Sharḥ Ḥikmat Mutaʿāliyyah, V. 6, Qum: Isrāʾ. [In Persian]
Khānsārī, Ḥusayn (1999) al–Ḥāshīyah ‘alā al–Shifāʼ (al–Ilāhīyyāt), Ed by: Ḥāmid Nājī Iṣfahānī, Qum: Kungereh Ḥusayn Khānsārī. [In Arabic]
Khānsārī, Ḥusayn (2009) al–Ḥāshīyah ‘alā Shurūh al-Ishārāt, V. 2, Qum: Būstān Ketāb Qum. [In Arabic]
Miṣbāh Yazdī, Muḥammad Taqī (2008) Sharḥ Ilāhīyyāt Shifāʼ, V. 3, Qum: Muʼassasah–ʼi Āmūzishī va Pazhūhishī–ʼi Imām Khumaynī. [In Persian]
Movahed, Seyyed Zia (2015) “Ibn-Sina, Kripke and Umberto Eco on Semantic of Proper and Fictional Names”, Sophia Perennis (Jāvīdān Khirad), Volume 11, Issue 26, Serial Number 2, pp. 159-181. [In Persian]
Sabzawārī, Hādī (1981), Commentary on al–Ḥikmat al–Mutaʻālīyyah, In: Shīrāzī (1981)
Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (1981), al–Ḥikmat al–Mutaʻālīyyah fī al–Asfār al–Arbaʻah al–ʻAqlīyyah, V. 2, Bayrūt: Dār Iḥya al–Turāth al–ʻArabī. [In Arabic]
Shīrāzī (Mullā Ṣadrā), Ṣadr al–Dīn Muḥammad ibn Ibrāhīm (n.d.) al–Ḥāshīyah ‘alā al–Ilāhīyyāt Al–Shifāʼ [Commentary on Avicenna's Metaphysics of the Cure], Qum: Bīdār. [In Arabic]. 
حکمت و فلسفه
دوره 17، شماره 67
مهر 1400
صفحه 7-37
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار