نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان،گیلان، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

چکیده

دسته­بندی امور به خیر و شر، به قدمت آفرینش انسان است و این نحوة مواجهة انسان­هاست که خیر و یا شرّ بودن پدیده­ها را تعیین می­کند. شرّ، طیف وسیعی از مفاهیم را دربر می­گیرد و یکی از مهم­ترین و بحث­برانگیزترین مفاهیم آن شرّ سیاسی است که از مهم­ترین شاخص­های آن، دوگانة دوست-دشمن و دغدغة کسب قدرت است. مذهب، با هدف ماندگاری و برای دفاع از مشروعیت خود، کارکرد دفاعی کلام را هم­سو با مقاصد سیاسی به کار می­گیرد؛ درنتیجه، مذاهب و مرام­ها در تقابل با یکدیگر تعریف می­شوند، شرّ نامیده می­شوند و اقدام به نابودی دیگری می­کنند. اسماعیلیه از مسیر کلام اسماعیلی و در تقابل و دشمنی با حکومت عباسی، عباسیان و پیروان آن­ها را به انواع شُرور منسوب و به‌عنوان حکومت ظلم و جور و مصادیق بارز شرّ معرفی می­نمایند. ناصرخسرو به‌عنوان یک متفکر رده‌بالای اسماعیلی، با بهره­گیری از ساختار تفکر اسماعیلیه، ضمن بیان چیستی شرّ و دسته­بندی و بیان انواع آن، دوری از شرّ و نابودی دشمن را (که عامل اصلی شقاوت انسان است) لازم می­داند. در این مقاله بر آنیم که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه‌بر نظریة «تخاصم» کارل اشمیت، بحث شرّ و دشمنی را در نظام فکری ناصرخسرو تحلیل کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evil and its Representation in Nasser Khosrow's Ontology

نویسندگان [English]

  • Mohamad Ali Khazanedarloo 1
  • Maede Maleki kalurazi 2

1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Guilan, Guilan University, Iran

2 Ph.D. Student in Persian Language and Literature, Guilan, Guilan University, Iran

چکیده [English]

Categorizing things into good and evil is as old as the creation of man, and it is the way people face each other that determines whether phenomena are good or bad. Evil includes a wide range of concepts, and one of the most important and controversial concepts is political evil, whose most important indicators are the friend-enemy duality and the preoccupation with gaining power. Religion, with the aim of permanence, and to defend its legitimacy, uses the defensive function of speech in line with political purposes; As a result, religions and creeds are defined in opposition to each other, they are called evil and they try to destroy the other. The Ismailiyeh, from the path of Ismaili language and in confrontation and hostility with the Abbasid government, attribute the Abbasids and their followers to all kinds of evil and introduce them as a cruel government and clear examples of evil. Nasser Khosrow, as a high-level Ismaili thinker, using the structure of Ismaili thinking, while explaining what evil is and categorizing and describing its types, considers it necessary to avoid evil and destroy the enemy (which is the main cause of human misery). In this article, we intend to analyze the discussion of evil and enmity in Nasser Khosrow's intellectual system with the descriptive-analytical method and rely on the theory of "hostility" by Carl Schmitt.

کلیدواژه‌ها [English]

  • evil
  • political speech
  • hostility
  • Ismailia
  • Nasser Khosrow
قرآن کریم
آرنت، هانا.(1394).خشونت و اندیشه­هایی دربارة سیاست و انقلاب، ترجمه عزت­الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
 آگامبن، جورجو و دیگران.(1388).قانون و خشونت؛ گزیده مقالات جورجو آگامبن، کارل اشمیت، والتر بنیامین و ...، مرادفرهادپور؛ امید مهرگان؛ صالح نجفی، تهران: رخداد نو.
آگامبن، جورجو.(1395).وضعیت استثنایی، پویا ایمانی، تهران: نی.
 اخوان الصفا.(بی تا).رسائل اخوان الصفا، بیروت: دارصادر.
 اسپکتور، سلین.(1382).قدرت و حاکمیت در تاریخ اندیشة غرب، ترجمة عباس باقری، تهران: نشر نی.
 اشتروتمن، ردولف.(2006).اربعه کتب اسماعیلیه، دمشق: التکوین.
 اشمیت، کارل.(1388).مفهوم امر سیاسی، صالح نجفی، قانون و خشونت؛ گزیده مقالات جورجو آگامبن، کارل اشمیت، والتر بنیامین و ...، تهران، رخداد نو: 89-154.
 اشمیت، کارل.(1393).مفهوم امر سیاسی، ترجمة یاشار جیرانی؛ رسول نمازی، تهران: ققنوس.
 اکو، اومبرتو.(1395).تاریخ زشتی، ترجمة هما بینا و کیانوش تقی زاده انصاری، تهران: فرهنگستان هنر.
 الفاخوری، حناو خلیل الحجر.(1358).تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه ی عبدالمحمد آیتی، تهران: کتاب زمان.
 امیری خراسانی، احمد؛ انجم­شعاع، زهرا.(1395).«بررسی تأویل در اشعار ناصرخسرو»، فنون ادبی، سال هشتم، شمارة 3، پیاپی 16، پاییز: 15-28.  
 الیاده، میرچا.(1389).رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.
 باتای، ژرژ.(1393).قهقهة شهریاری؛ مقالاتی دربارة سیاست، محدثه زارع، پویا غلامی و ایمان گنجی، تهران: چشمه.
 باتای، ژرژ.(1399).ادبیات و شرّ، فرزام کریمی، تهران: سیب سرخ.
 بالو، فرزاد.(1396).«دیگری در اندیشه و آثار ناصرخسرو»، ادبیات و زبان­ها، شمارة 82، بهار و تابستان: 7-36.
 برتلس. یوگنی ادواردویچ.(1334).ناصرخسرو و اسماعیلیان، ی. آرین پور، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
پورمحمدی، نعیمه.(1398).دربارة شرّ، جلد اول، قم: مؤسسة فرهنگی طه.
 تامر، عارف.(1956).خمس رسائل اسماعیلیه، سامیه: دارالإنصاف.
 تامر، عارف.(1991).تاریخ الإسماعیلیه، لندن: ریاض الریس للکتب.
 حسینی، صالح؛ تسانوف، رادوسلاو.(1385).«مسئلة شرّ»، فرهنگ تاریخ اندیشه­ها، جلد دوم، تهران: سعاد.
 دفتری، فرهاد.(1375).تاریخ و عقاید اسماعیلیه، فریدون بدره ای، تهران: فرزان.
 رازی، ابوحاتم.(2015).کتاب الزّینه، جلد اول، بیروت: منشورات­الجمل.
 ریکور، پل.(2008).الانسان الخطاء، عدنان نجیب­الدین، مغرب: المرکز الثقافی العربی.
ریکور، پل.(1398).شر، چالشی برای فلسفه و الهیات، ترجمة فرشید فرهمندنیا، تهران: آسنی.
 شایگان، داریوش.(1371).هانری­کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمة باقر پرهام، تهران: آگاه.
 غزالی، محمد.(بی­تا).فضائح­الباطنیه، تصحیح و تحقیق عبدالرحمن بدوی، حولی (کویت): موسسه دارالکتب­الثقافیه.
فرایا، هلن.(1389).خشونت در تاریخ اندیشة فلسفی، ترجمة عباس باقری، تهران: فروزان روز.
 فرامرز قراملکی، احد.(1378).هندسة معرفتی کلام جدید، تهران: موسسة فرهنگی دانش و اندیشة معاصر.
 قادری، حاتم؛ یونسی، مصطفی؛ مقیمی زنجانی، شروین.(1389).«وجوه سیاسی امام شناسی ناصرخسرو»، پژوهشنامه ی علوم سیاسی، شماره ی 4، سال پنجم، پاییز: 105136.
کاپلستون، فردریک.(1380).تاریخ فلسفه، ترجمة سید جلال­الدین مجتبوی، جلد اول و دوم، تهران: علمی‌وفرهنگی.
 کاپلستون، فردریک.(1388).تاریخ فلسفه، ترجمة سید جلال مجتبوی، جلد دوم و چهارم، تهران: علمی‌وفرهنگی.
 کالدر، تاد.(1396).مفهوم شرّ، ترجمة ایمان شفیع‌بیک، تهران: ققنوس.
 کانت، ایمانوئل.(1380).دین در محدودة عقل تنها، منوچهر صانعی دره­بیدی، تهران: نقش و نگار.
 کربن، هانری.(1392).تاریخ فلسفه ی اسلامی، ترجمه ی جواد طباطبایی، ویراست دوم، تهران: مینوی خرد.
 کرمانی، حمیدالدین.(1987).مجموعه رسائل کرمانی، بیروت: مؤسسه الجامعیه الدراسات و النشر و التوزیع.
گاتری، دبلیو.کی.سی.(1375).تاریخ فلسفة یونان؛ آناکسیمندر و آناکسیمنس، مهدی قوام صفری، جلد دوم، تهران: فکر روز.
 گاتری، دبلیو.کی.سی.(1377).تاریخ فلسفة یونان؛ افلاطون، حسن فتحی، جلد چهاردهم، تهران: فکر روز.
 لائوست، هنری.(1354).سیاست و غزالی، ترجمة مهدی مظفری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
 ناصرخسرو.(1307).دیوان قصاید، تهران: کتابخانه ی تهران.
_________.(1354).وجه دین، تصحیح غلامرضا اعوانی، تهران: انجمن فلسفه ی ایران.
_________.(1362).جامع الحکمتین، هانری کربن و محمد معین، تهران: طهوری.
_________.(1383).زاد المسافرین، تصحیح محمد بذل الرحمن، تهران: اساطیر.
_________.(1384).خوان الاخوان، تصحیح علی اکبر قویم، تهران: اساطیر.
واکر، پل­ ارنست.(1379).حمیدالدین کرمانی؛ تفکر اسماعیلی در دورة الحاکم بامر الله، ترجمة فریدون بدره­ای، تهران: فرزان.
 هانسبرگر، آلیس سی.(1380).ناصر خسرو؛ لعل بدخشان؛ تصویری از شاعر، جهانگرد و فیلسوف ایرانی، ترجمه ی فریدون بدره ای، تهران: فرزان.
هگل، فردریش.(1369). استقرار شریعت در مذهب مسیح، ترجمة باقرپرهام، تهران: آگه.
References
Holy Quran
Arendt, Hannah. (2015). On Violence and Thoughts on Politics and Revolution, translated by Ezatollah Fooladvand, Tehran: Kharazmi. [In Persian]
Agamben, Giorgio, et al. (2009). Law and Violence; Selected Articles by Giorgio Agamben, Carl Schmitt, Walter Benjamin, et al., translated by Morad Farhadpour, Omid Mehrgan, Saleh Najafi, Tehran: Rokhdad-e No. [In Persian]
Agamben, Giorgio. (2016). State of Exception, translated by Pouya Imani, Tehran: Ney. [In Persian]
Akhavan al-Safa. (n.d.). Epistles of the Brethren of Purity, Beirut: Dar Sader. [In Persian]
Aspector, Celine. (2003). Power and Sovereignty in the History of Western Thought, translated by Abbas Bagheri, Tehran: Ney. [In Persian]
Amiri Khorasani, Ahmad; Anjomshoa, Zahra. (2016). “An Examination of Interpretation in Nasir Khusraw's Poems”, Literary Techniques, Volume 8, Issue 3, Number 16, Autumn: 15-28. [In Persian]
Bataille, Georges. (2014). The Sovereign Laugh: Essays on Politics, translated by Mahdiseh Zare, Pouya Gholami, and Iman Ganji, Tehran: Cheshmeh. [In Persian]
Bataille, Georges. (2020). Literature and Evil, translated by Farzam Karimi, Tehran: Sibe Sorkh. [In Persian]
Baloo, Farzad. (2017). “The Other in Nasir Khusraw's Thought and Works”, Literature and Languages, No. 82, Spring and Summer: 7-36. [In Persian]
Bertels, Yevgeni Eduardovich. (1955). Nasser Khosrow and the Ismailis, translated by Y. Aryanpour, Tehran: Iranian Culture Foundation. [In Persian]
Copleston, Frederick. (2001). History of Philosophy, translated by Seyed Jalal-ud-Din Mojtabavi, Volumes 1 and 2, Tehran: Elmi Farhangi. [In Persian]
Copleston, Frederick. (2009). History of Philosophy, translated by Seyed Jalal Mojtabavi, Volumes 2 and 4, Tehran: Elmi va Farhangi. [In Persian]
Calder, Todd. (2017). The Concept of Evil, translated by Iman Shafi'ei, Tehran: Qoqnoos. [In Persian]
Corbin, Henry. (2013). History of Islamic Philosophy, translated by Javad Tabatabai, 2nd edition, Tehran: Minuye Kherad. [In Persian]
Daftary, Farhad. (1996). The Ismailis: Their History and Doctrines, translated by Fereydoun Badre'i, Tehran: Farzan. [In Persian]
Eco, Umberto. (2016). History of Ugliness, translated by Homa Bina and Kianoush Taghi Zadeh Ansari, Tehran: Farhangestan-e Honar. [In Persian]
Eliade, Mircea. (2010). A History of Religious Ideas, translated by Jalal Sattari, Tehran: Soroush. [In Persian]
Fakhouri, Hanna and Khalil Al-Hajar. (1979). History of Philosophy in the Islamic World, translated by Abdol Mohammad Aiti, Tehran: Ketab Zaman. [In Persian]
Fraya, Helen. (2010). Violence in the History of Philosophical Thought, translated by Abbas Bagheri, Tehran: Forouzan Rooz. [In Persian]
Faramarz Qaramaleki, Ahad. (1999). The Epistemological Structure of Modern Theology, Tehran: The Cultural Institute of Knowledge and Contemporary Thought. [In Persian]
Guthrie, W.K.C. (1996). A History of Greek Philosophy: Anaximander and Anaximenes, translated by Mehdi Gavam Safari, Volume 2, Tehran: Fekr-e-Rooz. [In Persian]
Guthrie, W.K.C. (1998). A History of Greek Philosophy: Plato, translated by Hasan Fathi, Volume 14, Tehran: Fekr-e-Rooz. [In Persian]
Ghazali, Muhammad. (n.d.). Scandals of the Esotericists, edited and researched by Abd al-Rahman Badawi, Hawalli (Kuwait): Dar al-Kutub al-Thaqafiyyah. [In Persian]
Hossein, Saleh; Tsanov, Radoslav. (2006). The Issue of Evil, The History of Ideas Encyclopedia, Volume 2, Tehran: Sa'ad. [In Persian]
Hunsberger, Alice C. (2001). Nasser Khosrow: The Ruby of Badakhshan; A Portrait of the Poet, Traveller, and Philosopher of Iran, translated by Fereydoun Badrei, Tehran: Farzan. [In Persian]
Hegel, Friedrich. (1990). The Establishment of Religion in Christianity, translated by Baqer Parham, Tehran: Agah. [In Persian]
Kant, Immanuel. (2001). Religion Within the Boundaries of Mere Reason, translated by Manoochehr Sane'ei Darreh Bidi, Tehran: Naqsh-o-Negar. [In Persian]
Kermani, Hamid al-Din. (1987). The Collected Epistles of Kermani, Beirut: Al-Jami'ah Institute for Studies, Publishing, and Distribution. [In Persian]
Laoust, Henry. (1975). Politics and Ghazali, translated by Mehdi Mozaffari, Tehran: Iranian Culture Foundation. [In Persian]
Nasser Khosrow. (1928). Diwan of Qasaid, Tehran: Ketabkhaneh Tehran. [In Persian]
Nasser Khosrow. (1975). Wajh-e-Din, edited by Gholamreza Aavani, Tehran: Iranian Philosophy Association. [In Persian]
Nasser Khosrow. (1983). Jami' al-Hikmatayn, edited by Henry Corbin and Mohammad Mo'in, Tehran: Tahouri. [In Persian]
Nasser Khosrow. (2004). Zad al-Musafirin, edited by Mohammad Bazl al-Rahman, Tehran: Asatir. [In Persian]
Nasser Khosrow. (2005). Khuan al-Ikhwan, edited by Ali Akbar Ghavim, Tehran: Asatir. [In Persian]
Pourmohammadi, Naimeh. (2019). About Evil, Volume One, Qom: Taha Cultural Institute. [In Persian]
Qaderi, Hatam; Younesi, Mostafa; Mogimi Zanjani, Shervin. (2010). “Political Aspects of Imamate Knowledge in Nasser Khosrow”, Political Science Research, No. 4, Volume 5, Autumn: 105-136. [In Persian]
Razi, Abu Hatam. (2015). Kitab al-Zinah, Volume One, Beirut: Manshurat al-Jamal. [In Persian]
Ricoeur, Paul. (2008). The Fallible Man, translated by Adnan Najib al-Din, Maghreb: Al-Merkaz Al-Thaqafi Al-Arabi. [In Persian]
Ricoeur, Paul. (2019). Evil, A Challenge for Philosophy and Theology, translated by Farshid Farhamandnia, Tehran: Asni. [In Persian]
Strutman, Rudolph. (2006). The Four Ismaili Books, Damascus: Al-Takwin. [In Persian]
Schmitt, Carl. (2009). The Concept of the Political, translated by Saleh Najafi, in Law and Violence; Selected Articles by Giorgio Agamben, Carl Schmitt, Walter Benjamin, et al., Tehran: Rokhdad-e No: 89-154. [In Persian]
Schmitt, Carl. (2014). The Concept of the Political, translated by Yashar Jirani and Rasoul Namazi, Tehran: Qoqnous. [In Persian]
Shayegan, Daryush. (1992). Henry Corbin: The Horizons of Spiritual Thought in Iranian Islam, translated by Baqer Parham, Tehran: Agah. [In Persian]
Tamer, Arif. (1956). Five Ismaili Epistles, Samiyeh: Dar Al-Ensaf. [In Persian]
Tamer, Arif. (1991). History of the Ismailis, London: Riyadh Al-Rayes Books. [In Persian]
Walker, Paul Ernest. (2000). Hamid al-Din Kermani: Ismaili Thought in the Era of Al-Hakim Bi-Amr Allah, translated by Fereydoun Badrei, Tehran: Farzan. [In Persian]