Document Type : Research Paper
Author
Associate Professor of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan, Iran
Abstract
The purpose of this article is to analyze Fakhr-al-din Razi's theological method and the effect of theological teachings on his thought and logic of understanding religion; because among the Ash'arite theologians, the role of Imam Fakhr Razi in terms of methodology in the process of philosophizing theology is prominent and important and has received less attention from researchers. However, among the many issues about this knowledge, reviewing and refining the method of theology and raising methodological discussions about this science is one of the necessary preconditions and rudiments for understanding a coherent theological system. Inferring and analyzing the components of Fakhr's philosophical theology approach, such as: using logic and philosophical tools in explaining doctrinal issues; using the argumentative method in proving religious claims; avoidance of imitation and the dominance of rationality over obedience; and non-reliance on narrative evidence is the most important findings of this study. The method used in this research is the descriptive-analytical method of an inferential type.
Keywords
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1392) ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
................................................. (1380) قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد (1393) مقدمه ابن خلدون، ترجمة محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405 ق) الشفاء (الالهیات). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی (ره).
................................. (1404 ق) التعلیقات. قم: انتشارات مکتبة الاعلام الاسلامی.
................................ (1375): شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: نشر البلاغه
............................... (1364) النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
ابن الندیم، محمدبن اسحاق (1350) الفهرست، تحقیق رضا تجدد، تهران: انتشارات مروی
ایجی، عضد الدین (1370) المواقف فی علم الکلام. شرح شریف جرجانی. قم: شریف رضی.
تفتازانی، سعد الدین (1370) شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمن عمیده، قم: الشریف رضی
جهامی، جیرار (1998 م) موسوعة مصطلحات الفلسفة عند العرب، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون
حسنی، سیدحسن (1373) بررسی و داوری در مسائل اختلافی میان دو فیلسوف اسلامی: خواجه نصیر طوسی و امام فخر رازی، تهران: دانشگاه تهران
رازی، فخرالدین محمد بن عمر (1386) مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر)، ترجمه علی اصغر حلبی، 9 جلدی، تهران: اساطیر.
...................... (بی‌تا) المحصّل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکماء و المتکلمین، محقق: حسین اتای، اردن: دار رازی
...................... (1411 ق) المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: بیدار
...................... (1323) جامع العلوم، بمبئی: مطبع مظفری، چاپ سنگی
...................... (1340) چهارده رساله (رساله اصول دین)، تصحیح: سیدمحمدباقر سبزواری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
...................... (1341). براهین در علم کلام، تصحیح: سید محمدباقر سبزواری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
...................... (2009 م.) الأربعین فی أصول الدین، تحقیق: محمود عبدالعزیز محمود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
...................... (1413 ق) اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، تحقیق: محمد زینهم محمد عزب، قاهره: مکتبه المدبولی
...................... (1987 م) المطالب العالیه من العلم الالهی، تحقیق: احمد حجازی السّقا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
...................... (1989 م) المسائل الخمسون فی اصول الدین، تحقیق: احمد حجازی السّقا، قاهره: المکتب الثقافی
...................... (1301) اسرارُ التّنزیل و انوارُ التأویل، تهران: چاپ سنگی
..................... (1992 م) معالم اصول الدین، تقدیم و تعلیق: سمیح دغیم، بیروت: دارالفکر اللبنانی
...................... (1373) شرح عیون الحکمة، تحقیق: احمد حجازی السّقا، تهران: موسسة الصادق(ع).
سلطانی، ابراهیم؛ و احمد نراقی (1384) کلام فلسفی. تهران: صراط.
صادقی حسن‌آبادی، مجید؛ عطایی نظری، حمید (1391) «ملاک‌ها و ویژگی‌های مکتب فلسفی در شیعه با رویکرد به آثار فیاض لاهیجی». فصلنامه اندیشه دینی. 44. صص 2-32.
صدر، محمدباقر (1395 ق) المعالم الجدیدة للأصول (طبع قدیم)، تهران: مکتبه النجاح.
طوسی، نصیرالدین (1407 ق) تجریدالاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد بن محمد (1392) احیاء علوم الدین، ج 1 (ربع عبادات)، ترجمه مؤید الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
.......................................... (1416 ق) مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت: دار الفکر
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1348) احصاءالعلوم، ترجمة حسین خدیوجم، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
....................................................... (1349 ق) رساله الدعاوی القلبیه، حیدرآباد الدکن: دائرة المعارف العثمانیـة.
قاسمی، اعظم؛ یونسی، آریا (1396) «فخر رازی: خاستگاه کلام فلسفی»، فصلنامه جستارهای فلسفه دین، پاییز و زمستان 96، ش 14، صص 121- 147
کربن، هانری (1380) تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه سیدجواد طباطبایی. تهران: کویر.
گنجور، مهدی (1397) «نقش ابواسحاق ابراهیم نوبختی در پیدایش «کلام فلسفی» شیعه (با تأکید بر کتاب الیاقوت فی علم الکلام)»، فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال چهاردهم، بهار 1397، شماره 52، صص 101-120
مطهری، مرتضی، (1373) مجموعه آثار، جلد 5، تهران: صدرا.
ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی (1410 ق.) الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مهدوی نژاد، محمدحسین (1387) ایمان گرایی خردپیشه در اندیشه فخر رازی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
Ebrahimi Dinani, Gholamhossein. (2012). The Story of Philosophical Thought in the Islamic World, Tehran: Tarhe-e No. [in Persian]
......................... (2001). General Philosophical Rules in Islamic Philosophy, Tehran: Research Center for Humanities and Cultural Studies. [in Persian]
Eiji, Azaduddin. (2010). Positions in the science of al-kalam. Shareef Jurjani's explanation. Qom: Sharif Razi.
Farabi, Abu Nasr Mohammad bin Mohammad. (1969). Ihasa al-Uloom, translated by Hossein Khadiojam, Tehran: Farhang Iran Foundation Publications.
....................................... (1970). Treatise on Da'awa Al-Qalbiyyah, Hyderabad Al-Dakkan: Al-Othmani Encyclopedia.
Ghazali Toosi, Abu Hamed Muhammad bin Muhammad. (2012). Revival of Ulum al-Din, Vol. 1 (Quarter of Ibadat), translated by Moayed al-Din Muhammad Khwarazmi, by the efforts of Hossein Khadiojam, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [in Persian]
........................................... (1995). Collection of Rasa'ils of Imam al-Ghazali, Beirut: Dar al-Fakr
Ghasemi, Azam; Yonesi, Aria. (2016). "Fakhr Razi: The Origin of Philosophical Words", The Quarterly Journal of Essays on Philosophy of Religion, Autumn and Winter 2016, Vol. 14, pp. 121-147
Carbone, Henry. (2010). History of Islamic Philosophy. Translated by Seyed Javad Tabatabai. Tehran: Kavir. [in Persian]
Ganjour, Mehdi. (2017). "The role of Abu Ishaq Ibrahim Nobakhti in the emergence of the Shia "philosophical word" (with an emphasis on the book Iliaqut fi 'Ilam al-Kalam)", scientific-research quarterly Andisheh Novin Dini, year 14, spring 2017, number 52, pp. 101- 120. [in Persian]
Hosni, Seyyed Hasan. (1994). Investigation and Arbitration in Disputed Issues between Two Islamic Philosophers: Khwaja Nasir Toosi and Imam Fakhr Razi, Tehran: University of Tehran. [in Persian]
Ibn Khaldoun, Abdurrahman bin Muhammad. (2013). Introduction by Ibn Khaldoun, translated by Mohammad Parveen Gonabadi, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [in Persian]
Ibn Sina, Husayn bin Abdullah. (1984). al-Shifa (Theology). Qom: School of Ayatollah al-Marashi al-Najafi (RA).
................................ (1984). Al-Taliqat. Qom: Publications of the School of Islamic Studies.
................................ (1955). Sharh Al-Asharat and Al-Tanbihat with the Judges, Qom: Al-Balagheh Publishing House
............................... (1944). Al-Najat Man Al-Gharq Fi Bahr Al-Dilalat, Edited by: Mohammad Taghi Daneshpajoh, Tehran: University of Tehran. [in Persian]
Ibn al-Nadim, Muhammad ibn Ishaq. (1971). Al-Fahrst, Research by Reza Toddjd, Tehran: Maravi Publications. [in Persian]
Jahami, Jirar. (1998). Encyclopaedia of Philosophical Terms and Arabs, Beirut: Lebanese School of Publishing.
Jaffer, Tariq. (2015). Razi: Master of Quranic Interpretation and Theological Reasoning, USA:OUP.
Motahari, Morteza. (1994). Collection of works, volume 5, Tehran: Sadra.
Mulla Sadra, Sadr al-Din Muhammad bin Ibrahim Shirazi. (1989). al-Hikma al-Muttaaliyyah fi al-Asfar al-Arabah al-Aqliyyah. Beirut: The Revival of Arab Heritage.
Mahdavinejad, Mohammad Hossein. (2007). Khardpisheh's faith in the thought of Fakhr Razi, Tehran: Imam Sadegh University (AS). [in Persian]
Nasr, Seyyed Hossein Philosophy in the Land of Prophecy-State University of New York Press (2006).pdf
Razi, Fakhr al-Din Muhammad bin Omar. (2007). Mufatih al-Ghaib (Great Commentary), translated by Ali Asghar Halabi, 9 volumes, Tehran: Asatir.
...................... (n.d.). Al-Massal Afkar Al-Muthaddamin and Al-Mutakharin Man Al-Hakmaa and Al-Mutakalmin, researcher: Hossein Attai, Jordan: Dar Razi
...................... (1990). Al-Mabahari al-Mashrekhi in theology and natural sciences, Qom: Bidar. [in Persian]
...................... (1944). Jame Al-Uloom, Bombay: Mozaffari Publishing House, lithography
...................... (1340). Fourteen treatises (Treatise on the principles of religion), edited by Seyyed Mohammad Baqer Sabzevari, Tehran: Tehran University Press. [in Persian]
...................... (1962). Arguments in theology, edited by Seyyed Mohammad Baqer Sabzevari, Tehran: Tehran University Press. [in Persian]
...................... (2009). Al-Arbain fi Asul al-Din, research: Mahmoud Abdulaziz Mahmoud, Beirut: Dar Al-Katb Al-Alamiya.
...................... (1992). Beliefs of the Muslims and the Polytheists, research: Mohammad Zainham Mohammad Azab, Cairo: Madbouli School
...................... (1987). Al-Mutaleb al-Aaliyyah Man Alam al-Ilahi, research: Ahmad Hijazi al-Saqqa, Beirut: Dar al-Katb al-Alamiya.
...................... (1989). Al-Masail al-Khamsun fi Usul al-Din, research: Ahmad Hijazi al-Saqqa, Cairo: Al-Maktab al-Thaqafi.
...................... (1922). Asrar al-Tanzil and Anwar al-Tawil, Tehran: Stone print
..................... (1992). Maalem Usul al-Din, presented and suspended: Samih Daghim, Beirut: Dar al-Fikr al-Lebanani
...................... (1994). Description of Ayoun al-Hikmah, research: Ahmad Hijazi al-Sagha, Tehran: Al-Sadegh Foundation. [in Persian]
Soltani, Ibrahim; and Ahmad Naraghi. (2004). Philosophical Words. Tehran: Sarat. [in Persian]
Sadeghi Hassanabadi, Majid; Atai Nazari, Hamid. (2012). "The criteria and characteristics of the philosophical school in Shia with an approach to the works of Fayyad Lahiji". Religious Thought Quarterly. 44. pp. 2-32.
Sadr, Mohammad Baqer. (2016). Al-Muhamm al-Jadidah ll-usul (Tab al-Qadim), Tehran: Maktaba al-Najah. [in Persian]
Tusi, Nasir al-Din. (1986). Tajrid al-Etiqad, research by Hosseini Jalali, Qom, Office of Islamic Propaganda.
Taftazani, Saad al-Din. (1991). Sharh al-Maqasid, researched by Abdur Rahman Umida, Qom: Al-Sharif Razi
)