Document Type : Research Paper
Author
هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده‌ی حکمت معاصر
Abstract
The present paper evaluates Ibn Sina's view about the intentionality and the truth of declaration in the case of the future and the past, the object of which is nonexistent. The paper strives to demonstrate that there is a close relationship between the well-known intentionality and the truth of the declaration (khabar), and that both can be used to elucidate certain unclear points in Ibn Sina's reasoning. Furthermore, an inconsistency in Ibn Sina’s view of intentionality is pointed out: He first states that regarding the knowledge of the nonexistent entities of the future, the mental forms we have of the entities in our mind have no relation to reality. However, he sets out to prove such a relation a few lines later. The paper tries to resolve the inconsistency as much as possible, and lastly, it criticizes the view(s) of Ibn Sina, i.e. the pure mentality of knowledge and the potentiality of knowledge about nonexistent entities in the future and the past.
Keywords
آیتی، محمدابراهیم. (1382). مقولات و آرا مربوط به آن، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌رشد. (1377). تفسیر ما بعد الطبیعة، چاپ اول، جلد سوم، تهران: انتشارات حکمت.
ابن‌رشد. (1980م). تلخیص کتاب المقولات، تحقیق: محمود قاسم و تکمیل و تقدیم و تعلیق: بترورث و هریدى، قاهره: الهیئة المصریة.
ابن‌سینا. (1385). الهیات شفاء، تحقیق: حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب قم.
ابن‌سینا. (1379). التعلیقات، چاپ چهارم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا. (1375 ﻫ.). الشفاء، المنطق، 5 - البرهان، راجعه و قدم له: ابراهیم مدکور، تحقیق: ابوالعلاء العفیفی، القاهرة: الهیئة العامة لشئون المطابع الامیریة.
ابن‌سینا. (1385 ﻫ. ـ 1965م). الشفاء، المنطق، 6- جدل، راجعه و قدم له: ابراهیم مدکور، بتحقیق: احمد فؤاد الاهوانی، القاهرة: الهیئة العامة لشئون المطابع الامیریة.
ابن‌سینا. (1970). الشفاء، المنطق، 3- العبارة، تصدیر و مراجعة ابراهیم مدکور، بتحقیق: محمود الخصیری، القاهرة: دارالکاتب العربی للطباعة و النشر.
ابن‌سینا. (1371). المباحثات، تحقیق و تعلیق: محسن بیدارفر، الطبعة الاولی، قم: بیدارفر.
ابن‌سینا. (1315). دانش‌نامه علایی (منطق و فلسفه)؛ بتصحیح و تحشیه: احمد خراسانی، تهران: چاپخانه مرکزی تهران.
ابن‌سینا. (1378 ﻫ. – 1959م). الشفاء، المنطق، 2- المقولات، راجعه و قدم له: ابراهیم مدکور، بتحقیق الاساتذة: الأب قنواتی – محمود الخضیری – فؤاد الاهوانی – سعید زاید، القاهرة: اداره نشر التراث العربی.
ابن‌سینا. (1373). برهان شفا، ترجمه و پ‍ژوهش: مهدی قوام صفری، چاپ اول، تهران: فکر روز.
ابن‌سینا. (1400 ﻫ. )؛ رسائل، قم: انتشارات بیدارفر.
ابن‌سینا. (1405 ﻫ. – الف)؛ منطق المشرقیین، قم: منشورات مکتبة آیة...العظمی مرعشی نجفی.
ابن‌سینا. (1405 ﻫ. – ب)؛ القصیدة المزدوجة فی المنطق، قم: منشورات مکتبة آیة...العظمی مرعشی نجفی.
ابن‌سینا. (1364). النجاة، چاپ دوم، تهران: مرتضوی.
ابن‌سینا. (1420ﻫ.–1999م). رسالة فی اقسام العلوم العقلیه، در: دایره المعارف الفلسفه الاسلامیة، یصدرها: فؤاد سزکین، المجلد 42، فی اطار جامعة فرانکفورت – جمهوریة المانیا الاتحادیة: منشورات معهد تاریخ العلوم العربیه و اسلامیه.
ابن‌سینا. (1383- الف). الاشارات و التنبیهات مع شرح الطوسی، الطبعه الاولی، الجز الاول، قم: البلاغه.
ابن‌سینا. (1383- ب). الاشارات و التنبیهات مع شرح الطوسی، الطبعه الاولی، الجز الثالث، قم: البلاغه.
ابن‌سینا. (1353). فصل فیما هی صناعه المنطق، در: منطق و مباحث الفاظ، تحقیق مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، تهران: دانشگاه تهران: 2و 3.
ابن‌سینا. (2015). الهدایة فی المنطق، تحقیق: محمد احمد عبدالحلیم، جلد1، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ارسطو (1980). منطق ارسطو، حققه و قدم له: عبدالرحمن بدوی، الطبعه الاولی، الکویت: وکاله المطبوعات و بیروت: دارالقلم.
برهان مهریزی، مهدی و غلامرضا فیاضی. (1389). «ماهیت حکایت از دیدگاه مشهور و استاد فیاضی»، معرفت فلسفی، سال هفتم، شماره چهارم، صص 38-11.
بهمنیار بن المرزبان. (1375). التحصیل، تصحیح و تعلیق: مرتضی مطهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حائری مازندرانی، محمدصالح. (١٣۶٢). حکمت بوعلی سینا، جلد سوم، تهران: علمی.
حائری یزدی، مهدی. (1380). سفر نفس: تقریرات استاد دکتر مهدی حائری یزدی، به کوشش: عبدالله نصری، چاپ اول، تهران: انتشارات نقش جهان.
حلّی، حسن بن یوسف. (1421 ﻫ.- 1379 ش.). الاسرار الخفیه فی العلوم العقلیه، الطبعه الاولی، قم: مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه: قسم احیاء التراث الاسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف. (1419ق). نهایة المرام فی علم الکلام، تحقیق: فاضل عرفان، چاپ اول، جلد دوم، قم: مؤسسة الإمام الصادق ع.
خوانساری، حسین. (1378). الحاشیه علی الشفاء (الالهیات)، تحقیق: حامد ناجی اصفهانی، قم: دبیرخانه کنگره آقا حسین خوانساری، چاپ اول
رازی، فخرالدین ابن خطیب. (1411 ﻫ.). المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات، چاپ دوم، جلد اول، قم: انتشارات بیدار.
رضایی، رحمت‌الله. (1384). «باور و حیث التفاتی»، معرفت فلسفی، سال سوم، شماره دوم، صص 100-75
سبزواری، ملا هادی. (1369- 1379). شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق: آیت الله حسن زاده آملى، و تحقیق و تقدیم: مسعود طالبى، چاپ اول، جلد سوم، تهران: نشر ناب.
شاکری، محمدتقی. (1389). حیث التفاتی و حقیقت علم در پدیدارشناسی هوسرل و فلسفه اسلامی، قم: بوستان کتاب.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم. (1382). شرح و تعلیقه بر الهیّات شفا، تصحیح، تحقیق و مقدّمه دکتر نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم. (1981). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ سوم، جلد چهارم، بیروت: دار احیاء التراث.
طالقانى، محمد نعیم. (1411 ق). منهج الرشاد فی معرفة المعاد، تحقیق: رضا استادى، چاپ اول، جلد اول، مشهد: آستان قدس رضوى.
طباطبایی، محمّدحسین. (1424ق). نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق: عباس‌علی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
علوی عاملی، سید احمد. (بی‌تا). مفتاح الشفا و العروة الوثقی، نسخه‌ی خطی، کتابخانۀ مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره نسخه: 1787.
فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن تاج‌الدین حسن بن محمد اصفهانی. (1084ق). عون اخوان الصفا علی فهم کتاب الشفا، نسخۀ خطی، کتابخانه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ بازیابی: ۱۹۲۰
کاکایی، قاسم؛ مقصودی، عزت. (1388). «نقد و بررسی "وجود ذهنی" از دیدگاه ابن‌سینا»، پژوهش‌های فلسفی – کلامی، دورۀ 10، شمارۀ 40، صص 26-5.
لاهیجی، عبد الرزاق. (1428). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام، تحقیق: اکبر اسد علی زاده، جلد چهارم، قم: مؤسسه الامام الصادق، ج4
اللوکرى، ابوالعباس فضل بن محمّد. (1373). بیان الحق بضمان الصدق، العلم الالهى، تحقیق: دکتر سید ابراهیم دیباجى، تهران: مؤسسه بین المللى اندیشه و تمدن اسلامى.
مصباح یزدی، محمد تقی. (1386-الف). شرح الهیات شفاء (مشکات 1-1/3)، چاپ اول، قم: موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی. (1386- ب). آموزش فلسفه، چاپ هفتم، جلد اول، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
مصباح یزدی، محمد تقی. (1387). شرح الهیات شفاء (مشکات)، تحقیق و نگارش: عبدالجواد ابراهیمی‌فر، چاپ اول، جلد سوم، قم: موسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی. (1405ﻫ.). تعلیقة علی نهایةالحکمة، چاپ اول، قم: مؤسسۀ در راه حق.
ملکیان، مصطفی. (1369). جزوۀ شرح نهایة الحکمة، قم: موسسۀ حوزه و دانشگاه.
نراقی، مهدی. (1380). شرح الالهیات من کتاب الشفاء، به اهتمام: مهدی محقق، چاپ اول، تهران: موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبۀ تهران با همکاری دانشگاه تهران.
-Aristotle. (1991). Complete Works. The Revised Oxford Translation. Edited by Jonathan Barnes. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
)