نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عین الله خادمی ¹
• علیرضا عربی ²

¹ هیئت علمی دانشگاه شهید رجایی

² دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

بحار الانوار مهم‌ترین و مفصل‌ترین تألیف علامه مجلسی و از مهم‌ترین و گسترده‌ترین جوامع حدیثی شیعه است. تعلیقات علامه طباطبایی که نمایندة تفکر فلسفی حکمت متعالیه در دورة معاصر است، به‌طور عمده مشتمل بر نقد دیدگاه‌های علامه مجلسی است. بررسی تحقیقی و تفصیلی‌تر این تعلیقه‌ها، ضمن آنکه تلاشی در جهت تقویت و احیای سنت تعلیقه‌نویسی و نگاه انتقادی به میراث گذشته محسوب می‌شود، می‌تواند گامی مؤثر در شناسایی تفاوت رویکردها و منظومة فکری این دو اندیشمند دینی تأثیرگذار و توجه به نقاط اشتراک و افتراق آنها به‌حساب آید. این مقاله صرفاً عهده‌دار تبیین، تشریح، تحلیل، نقد و بررسی دو تعلیقه از تعلیقات علامه طباطبایی که چالش‌برانگیزتر بوده است، می‌باشد. تذکر این نکته ضروری است که از آنجا که دیدگاه‌های علامه مجلسی مورد نقد واقع شده بود، حجم قابل توجهی به بررسی و تبیین آرای ایشان اختصاص یافته است. در این پژوهش، تلاش شده تا تعاریف علامه مجلسی از معانی گوناگون عقل با دو محک لغت و مصطلح اهل بحث در سه مکتب اصلی فلسفی سنجیده شود و علل بدگمانی او به فیلسوفان و آرای فلسفی شناسایی گردد؛ همچنین روش فهم دین و مواجهة او با متون دینی و سرانجام، دغدغه‌های او در بحث عقول مجرده مورد بررسی قرارگرفته و انتقادات، مدعیات و دلایل علامه طباطبایی در این موارد ارزیابی گردیده است تا نشان داده شود این اظهارنظرها و موضع‌گیری‌ها تا چه اندازه مقرون به صواب بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

• بحار الانوار
• مجلسی
• طباطبایی
• عقل
• تجرد
• فلسفه
• تأویل
• فهم حدیث

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Allameh Majlesi's and Allameh Tabataba'i's Views on the Nature and Functions of Reason

نویسندگان [English]

• eynollah khademi ¹
• alireza arabi ²

چکیده [English]

Bihar al-Anwar is the most important and comprehensive hadith collection compiled by the Shia scholar Allameh Majlesi, who represents the philosophical thought of transcendental hikmah or al-hikmah al-muta'aliyah at modern time. The annotations Allameh Tabataba'i made to this book are mainly criticisms of Allameh Majlesi's views and statements. A more comprehensive study of these annotations, thus, facilitates not only the revival of the annotation-writing and critical-thinking traditions but also the recognition of the differences and similarities of approaches and doctrines between these two great religious scholars. This research is an attempt to clarify, explain, analyze, criticize and study two of most controversial annotations Allameh Tabataba'i made to Bihar al-Anwar. It is worth emphasizing that the criticism of Allameh Majlesi's views made the present researchers devote a large part of the research to studying and clarifying them. Accordingly, they sought to study his definitions of reason according to the terms and idioms of three main schools of philosophy and recognize the reasons for his cynicism about the philosophers and their views. In addition, his approach to the study of religion and religious texts and his concerns about the metaphysical reasons are examined, and Allameh Tabataba'i's criticisms, claims and reasons are studied to demonstrate their veracity

کلیدواژه‌ها [English]

• Bihar al-Anwar
• Allameh Majlesi
• Allameh Tabataba'i
• Reason
• Metaphysics
• Philosophy
• Interpretation
• comprehension of hadith