بدنمندی مُدرِک به عنوان مقدمة صیانت ذات در ملاصدرا و هگل

پیام آقاسی؛ عزیزاله افشار ;کرمانی

دوره 17، شماره 68 ، دی 1400، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/wph.2021.50951.1830

چکیده
  تعریف متفاوتِ عقل‌گرایان و تجربه‌گرایان از انسان رویکردهای متفاوتی به انسان را در پی دارد. هگل با نگاه دیالکتیکی خود با کنار هم نشاندن کل و جزء در بستری کانتی– اسپینوزایی تعریفی از انسان به‌عنوان سوژة مدرِک ارائه می‌دهد که در عین اینکه به کلیت او توجه می‌دهد، اهمیت جزئیت و فردیت او را هم نشان می‌دهد. از طرفی ملاصدرا نیز برای ...  بیشتر

جلال‌الدین بلخی بیرون از بازی جبر و اختیار

حمید اسکندری؛ حسن رهبر

دوره 18، شماره 71 ، مهر 1401، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22054/wph.2022.69015.2089

چکیده
  مثنوی را چنان خوانده‌اند که گویی مولوی قائل به جبر یا اختیار بوده یا میان این دو تردّد داشته است. اینجا با تفسیری تازه آشکار می‌سازیم که وی چگونه از هر دوی این‌ها دوری می‌جوید. سخنانِ وی در این باره آنجا استوار و ایجابی است که خواسته باشد بر رخنه‌های یک طرف (گاه جبر و گاه اختیار) انگشت بگذارد و آن طرف را پس بزند؛ و این به معنای تأیید ...  بیشتر

امکان پرسش از امر زشت در افق استتیک کانت

ارسلان آقاخانی؛ سید محمد رضا حسینی بهشتی؛ شمس الملوک مصطفوی

دوره 18، شماره 69 ، فروردین 1401، ، صفحه 1-25

https://doi.org/10.22054/wph.2021.61093.1979

چکیده
  استتیک ایمانوئل کانت در نقد نیروی حکم همواره محل بحث‌ها و کشف نکات بسیاری در باب کالبدشناسی قوة ذوق و احکام مربوط به آن بوده است. مسائل استتیکی زمانة معاصر، پژوهش در امکان ادراک تأملی ناخرسندی و به‌تبع آن جایگاه زشتی را در اندیشة استتیک کانتی موردتوجه مفسران قرار داده است. زشتی و احکام مربوط به آن در ملاحظات پیشانقادی کانت در قیاس ...  بیشتر

وسواسِ ذهنی: ناواقع‌گرایانه یا ناعمل‌گرایانه؛ تحلیلی فلسفی از اندیشیدنِ وسواسی

کیوان انصاری؛ مالک حسینی؛ شهلا اسلامی

دوره 18، شماره 70 ، تیر 1401، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22054/wph.2022.48834.1796

چکیده
  وسواسِ ذهنی -که عموماً بیماری یا اختلالی روانی تلقّی می‌شود- همراه با افکاری است که مکرراً و بی‌آنکه شخصِ مبتلا بر آن‌ها مهاری داشته باشد در ذهن حاضر می‌شوند و اضطرابِ سنگینی ایجاد می‌نمایند. در روان‌شناسی، این افکار به‌عنوانِ افکاری نامعقول که هیچ مبنایِ منطقی ندارند معرفی می‌شوند؛ روان‌پزشکان نیز می‌کوشند تا از طریقِ تجویزِ ...  بیشتر

فلسفه
نیچه‌ی هیدگر و انسانِ بازنموده همچون فرجامِ سوژه بازنمودی

مهرداد احمدی؛ محمدرضا اسدی

دوره 18، شماره 72 ، دی 1401، ، صفحه 1-23

https://doi.org/10.22054/wph.2023.68661.2116

چکیده
  هیدگر معتقد است که سوژه بازنمودی در اصل سوژه‌ای است که در بازنمایی موجود را اراده می‌کند. به‌طوری‌که بسط دامنه‌های بازنمایی انسان و رسوخ او در واقعیت با بسط اراده و اظهار اراده او در عالم نسبت مستقیمی پیدا می‌کند. او فکر  می‌کند که اراده معطوف به قدرت نیچه درواقع چیزی جز اظهار ذات سوژه بازنمایاننده نیست که تا پیش از نیچه ناگفته ...  بیشتر

فلسفه
تحلیل و نقد فلسفی مدل استاندارد در علوم شناختی دین

سید مهدی بیابانکی

دوره 19، شماره 73 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-27

https://doi.org/10.22054/wph.2023.54816.1887

چکیده
  «علوم شناختی دین» شاخه‌ای نوظهور از علوم شناختی است که با استفاده از یافته‌های علوم شناختی به مطالعه باورها و رفتارهای دینی می‌پردازد. اغلب محققین این حوزه معتقدند که باورها و رفتارهای دینی، محصولات فرعی معماری شناختی ذهن ما انسان‌ها هستند. بر اساس این رویکرد غالب که اصطلاحاً «مدل استاندارد» نامیده می‌شود، ذهن انسان ...  بیشتر

فلسفه
ازدواج، رابطۀ جنسی و عشق در ترازوی اخلاق‌شناسی کانت

مهدی اخوان

دوره 19، شماره 74 ، تیر 1402، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22054/wph.2023.73965.2158

چکیده
  طرح و برنامۀ فلسفۀ نقدی کانت در اخلاق‌شناسی پی‌ریزی و پی‌جوییِ اصول پیشین و ماقبلِ تجربیِ (یا به تعبیر او، مابعدالطّبیعۀ) اخلاق است. با این هدف در بنیادگذاری مابعدالطّبیعۀ اخلاق ارزش اخلاقی را به نحو مطلق فقط شایستۀ ارادۀ نیک می‌داند؛ اراده‌ای که با قانون اخلاقی مطلق عقلی و محض متعیّن شده باشد و انگیزۀ عمل به آن ادای وظیفه باشد ...  بیشتر

فلسفه
شواهدی بر «اصالت ماهیت» نزد غیاث‌الدین منصور دشتکی از دیدگاه ملاصدرا

معصومه اسماعیلی

دوره 19، شماره 75 ، مهر 1402، ، صفحه 1-20

https://doi.org/10.22054/wph.2023.64576.2032

چکیده
  ملاصدرا «اصالت وجود» را به‌عنوان مبنای حکمت متعالیه با ادلّه محکم اثبات نمود و با بررسی حکمای پیش از خود، مشائیان را قائل به اصالت وجود و اشراقیان را اصالت ماهوی نامید. هرچند نزد حکمای متقدّم مسئله‌ اصالت وجود یا ماهیت بدین‌گونه مطرح نبوده، لکن با بررسی آثار و عبارات ایشان می‌توان یکی از طرفین مسئله را به آنان نسبت داد. این ...  بیشتر

افلاطون، طلایه‌دار بحث حسن و قبح عقلی (نگاهی به محاوره ائوثوفرون)

حسن فتحی

دوره 1، شماره 4 ، دی 1384، ، صفحه 5-15

https://doi.org/10.22054/wph.2006.6665

چکیده
  مسئله عقلی یا شرعی بودن حسن و قبح یکی از مسائل مهم و کثیرالبحث در کلام اسلامی است. طرح اولیه‌ این مسئله را نه در میان مسلمانان بلکه در بین یونانیان باید جستجو کرد. مقاله‌ی حاضر عهده‌دار نشان دادن این نکه است که افلاطون به دنبال زمینه‌ی مساعدی که سوفسطاییان فراهم آورده بودند، این مسئله را در محاوره‌ی ائوثوفرون به صورتی روشن مطرح کرده ...  بیشتر

تحلیل دیدگاه غزالی درباره ی تقابل میان منطق و امامت

غلامرضا ذکیانی

دوره 1، شماره 3 ، مهر 1384، ، صفحه 5-19

https://doi.org/10.22054/wph.2005.6694

چکیده
  گرچه غزالی سرسختانه با فلسفه به مخالفت پرداخت اما نه تنها مخالف منطق نبود بلکه فراگیری آن را برای اهل علم ضروری می‌دانست. از نظر او یکی از کارکردهای منطق این بود که جایگزین نظریه امامتی شود که توسط باطنیه عرضه شده بود. القسطاس المستقیم بهترین مصداق این رویکرد است. غزالی در این کتاب مختصر دو کار بدیع انجام می‌دهد: استخراج قواعد منطقی ...  بیشتر

تحلیل و ارزیابی نقد هگل بر کانت

مهدی دهباشی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1384، ، صفحه 6-16

https://doi.org/10.22054/wph.2005.6655

چکیده
  با اینکه هگل هیچگاه عظمت فکری کانت را نادیده نگرفته و او را به بزرگی یاد می کند ولی به طور مستقیم و غیرمستقیم به نقد افکار کانت پرداخته و معتقد است که فیخته اصول فکری کانت را به شکل و قالبی انتزاعی ارائه می‌دهد. وی اصطلاحاتی که کانت در فلسفه خود مورد استفاده قرار داده را مخدوش و روش فلسفی او را به نوعی روش روانشناختی می‌داند تا روشی ...  بیشتر

تحلیل معرفت‌محورانۀ مراتب ایمان در فلسفۀ ملاصدرا

سید محمد کاظم علوی

دوره 10، شماره 38 ، تیر 1393، ، صفحه 7-28

چکیده
  مسئلة ذومراتب‌بودن ایمان از مسائل مهم مبحث ایمان است و در اندیشة دینی قرآن جایگاه خاصی دارد. این مسئله که منبعث از آیات قرآنی است در تفسیر "ملاصدرا" (۹۷۹-۱۰۵۰ق/ ۱۵۷۱-۱۶۴۰م) نیز مورد توجه قرار گرفته‌است. ملاصدرا در این زمینه انقسامات مختلفی از ایمان را در مواضع مختلف بیان می‌کند، لیکن این تحقیق عهده‌دار بررسی روش‌شناختی و منسجم این ...  بیشتر

مطابقت با مطلق ثبوت به مثابة ملاک شناخت در اندیشة فلسفی علامة‌طباطبائی

محمد علی اردستانی

دوره 9، شماره 36 ، دی 1392، ، صفحه 7-26

چکیده
  ملاکِ درستِ شناخت صحیح، «مطابقت شناخت با واقع» است و در رابطة با «واقع» عنوان «نفس‌الأمر» مطرح می‌شود. یکی ابتکارات بنیادین فلسفی علامة‌طباطبائی که هم به حوزة هستی‌شناسی و هم به حوزة شناخت‌شناسی مرتبط است، نظریه‌ای بدیع در مورد نفس‌الأمر است. ایشان در تفسیری جامع و با نشان‌دادن تأثیر مبنای فلسفی اصالت وجود در ...  بیشتر

بررسی تشکیک در مراتب و مظاهر از نگاه علامه‌ طباطبائی

محمد هادی توکلی؛ سید صدرالدین طاهری

دوره 9، شماره 34 ، تیر 1392، ، صفحه 7-20

چکیده
  مسألة «تشکیک»، پس از ورود به فلسفة‌اسلامی دچار تطوراتی شد که درنهایت در حکمت‌متعالیه، «تشکیک در حقیقت‌وجود» جای خود را به «تشکیک‌ در ظهورات» داد، زیرا در هستی‌شناسی‌عرفانی که وجود، یک واحدشخصی و منحصر‌به‌فرد است، تشیک ‌در مراتب جایگاهی نخواهد داشت. "علامه‌طباطبائی"، علاوه‌بر نقدقول به تشکیک در حقیقت‌وجود، ...  بیشتر

رفتار بازتابی؛ رویکردی نو در حل مسألۀ آزادی اراده

فخر السادات علوی؛ محمد علی اژه ای

دوره 9، شماره 35 ، مهر 1392، ، صفحه 7-18

چکیده
  مسألة جبر و اختیار، در طول تاریخ اندیشه، همواره از اهمّ مسائل فلسفی و شاید پربحث‌ترین وچالش‌برانگیزترین آن‌ها بوده است، به‌طوری‌که گذر زمان و پیشرفت جوامع بشری صرفاً صورت بحث را متحول ساخته ولی اساس مسأله همچنان باقی است. درحالی‌که اعتقاد رایج بر این بوده که دو سویة مسأله در تعارضی آشتی ناپذیر با یکدیگر قرار دارند، گروهی از فلاسفه ...  بیشتر

ترمیمِ دوپارگیِ فلسفه‌ی فیزیک با تکیه بر ابطال‌گرایی پوپر

محمد مهدی حاتمی؛ مهدی دهباشی

دوره 10، شماره 40 ، دی 1393، ، صفحه 7-36

چکیده
  نتایج فلسفی حاصل از تعبیر کپنهاگی مکانیک کوانتوم، از جمله طردِ رئالیسم، نفی علیت، فقدان تعیّن در حوادث اتمی و ... نوعی شکاف و دوپارگی را بین فیزیک کلاسیک و فیزیک کوانتوم، موجب می‌شود. در مقاله‌ی حاضر، ضمن نمایان ساختن این شکاف، با تکیه بر ابطال‌گرایی پوپر و لوازم و لواحق آن، علاوه بر پاسخ به برخی از دعاوی عمده‌ی مکتب کپنهاگی، نشان ...  بیشتر

رهایی از فضای تکنولوژیک حاکم در نظریّة انتقادی تکنولوژی اندرو فینبرگ

خشایار برومند؛ حسن حسینی

دوره 11، شماره 41 ، فروردین 1394، ، صفحه 7-28

چکیده
  چکیده نظریه‌ی انتقادی تکنولوژی، عنوانی است که اندرو فینبرگ، به حاصل تأملات خود در باب تکنولوژی اطلاق می‌کند. این عنوان، صریحاً بیانگر تعلق فینبرگ به اندیشه‌ی انتقادی برآمده از مکتب فرانکفورت است. در نظریه‌ی انتقادی تکنولوژی، تکنولوژی نه امری اهریمنی قلمداد می‌شود و نه توسعه‌ی آن به شکل فعلی مورد پذیرش قرار می‌گیرد. فینبرگ از ...  بیشتر

مفهوم بی‌علقگی در اندیشة ژان اسکات اریگنا، لرد شافتسبری، فرانسیس هاچسن ودیوید هیوم

داوود میرزایی؛ علی سلمانی

دوره 11، شماره 42 ، تیر 1394، ، صفحه 7-20

چکیده
  مفهوم «بی‌علقگی» یکی از مفاهیم بنیادین در تجربة زیباشناختی است که بیشتر با نام کانت به ذهن متبادر می‌شود. او در دقیقة اوّل «نقد قوّة حکم» خویش به آن می‌پردازد. در واقع، تجربة بی‌علقه و یا به عبارت دیگر، بی‌علقگی خصوصیّت منحصر به‌ فرد تجربة زیباشناختی است که آن را از سایر تجربه‌ها متمایز می‌سازد. با نگاه به اندیشة فیلسوفان ...  بیشتر

بررسی تحلیلی انتقادی دیدگاه ابن‌سینا و ابن‌رشد در باب نفس

قاسم پورحسن؛ سکینه ابوعلی

دوره 11، شماره 43 ، مهر 1394، ، صفحه 7-25

چکیده
  ارزیابی موضوع تجرد و بقای نفس انسانی توسط سه فیلسوف نامدار به نام­های، ارسطو (384-322 ق.م)، ابن­سینا (370-428ه.ق) و ابن­رشد(595-520ه.ق)، مسئلۀ این مقاله را شکل می­دهد. تعارض و ابهاماتی که در برخی از آراء ارسطو در حوزه نفس دیده می­شود، منشأ اختلاف­نظر شارحان وی در این­باره شده است. افرادی همچون اسکندرافرودیسی (قرن­های دوم و سوم ق.م) ...  بیشتر

منطقِ نخستین هگل (منطقِ ینا)

محمد مهدی اردبیلی؛ علیرضا آزادی

دوره 12، شماره 45 ، فروردین 1395، ، صفحه 7-24

چکیده
  چکیده برای فهم مبانی و خاستگاه منطق هگل، علاوه بر منبع اصلی مورد استناد مفسران؛ یعنی کتاب علم منطق، لازم است نخستین رسالۀ منطقی هگل طی سال های حضورش در ینا مورد بررسی قرار گیرد. رساله‌ای که نه تنها در زبان فارسی هیچ شرحی از آن در دسترس نیست، بلکه حتی در زبان انگلیسی نیز مهجور است. مقالۀ حاضر برای نخستین بار شرحی از سیر تکوین منطق ینای ...  بیشتر

نقدی بر تحلیل زمانی قضایای موجّهه

علی اکبر احمدی افر مجانی

دوره 4، شماره 13 ، فروردین 1387، ، صفحه 7-27

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5744

چکیده
  موضوع محوری مقالۀ حاضر دلالت‌شناسی قضایای موجهه (به‌ویژه قضایای ضروریه و دائمه) است. در این باب ابتدا شرح مختصری از قضایای موجهه، بنا بر متون منطق سنتی، عرضه می‌شود و سپس ضمن توضیحِ تحلیلِ زمانی آنها، نقد چنین تفسیری در دستور کار قرار می‌گیرد. اما این نوشته صرفاً نگاهی سلبی ندارد و در آن تلاش شده است تا سخن قدما درباب دلالت‌شناسی ...  بیشتر

فلسفۀ نیچه یا نیچة فیلسوف

علی کرباسی زاده

دوره 4، شماره 15 ، مهر 1387، ، صفحه 7-23

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5751

چکیده
  از دوران باستان تاکنون، فلسفه از سوی فیلسوفان به اشکال و صور گوناگون تعریف شده است. هرچند نیچه نیز – که خود را «فیلسوف» می‌دانست – تعریفی از «فلسفه» ارائه نمود، امّا تعریف و برداشت او از «فلسفه» با سایر تعاریفی که تا زمان او مطرح شده بود، تفاوت بنیادی داشت و برای نخستین بار از زاویه‌ای جدید و نگاهی نو به «فلسفه» ...  بیشتر

بررسی انتقادی براهین علیه جاودانگی و بقای نفس

قاسم پور حسن

دوره 5، شماره 17 ، فروردین 1388، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5765

چکیده
  در فلسفه دین، مهمترین مسئله در جاودانگی نفس، پژوهش و مطالعة ادلة له و علیه جوهریت نفس، بقا و نامیرایی آن است. گروهی از فیلسوفان با اثبات جوهریت نفس، کوشیدند تا ادله و شواهد بقا را صورتبندی کنند. دستهای دیگر درصدد برآمدند تا با نشان دادن تجرد نفس، فسادپذیری آن را رد نمایند. این نوشتار میکوشد تا ضمن بررسی مقدماتی مفاهیم اساسی، بر نظریههای ...  بیشتر

توماس آکوئینی و فلسفه

محمد ایلخانی

دوره 5، شماره 19 ، مهر 1388، ، صفحه 7-26

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5772

چکیده
  در تبیین اندیشة توماس عده‌‌ای آن را نمونة اعلای فلسفة مسیحی و فلسفة جاویدان خوانده‌اند و عده‌‌ای دیگر نیز او را متکلمی کامل نامیده‌اند و بر هماهنگی کامل میان عقل و ایمان در آثار او تأکید کرده‌اند. در این مقاله، سعی شده تا نشان داده شود که اندیشة توماس را نمی‌توان یک فلسفه دانست و اصطلاح فلسفة مسیحی برای آن مناسب نیست. توماس سعی ...  بیشتر

بررسی امکان حکم اخلاقی اشتباه در نظریه اخلاقی کانت

مسعود سیف

دوره 5، شماره 20 ، دی 1388، ، صفحه 7-15

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5779

چکیده
  پرسش اصلی در این مقاله این است که آیا در نظریه اخلاقی کانت ممکن است فاعل اخلاقی در تشخیص حکم صحیح اخلاقی دچار اشتباه شود یا خیر. برای پاسخ به این پرسش ابتدا به تعیین جایگاه حکم اخلاقی اشتباه در نظریه اخلاقی کانت می‌پردازیم و سپس با بیان دو اصل اساسی نظریه اخلاقی کانت یعنی اصل کلیت احکام اخلاقی و اصل خودآیینی اراده نشان می‌دهیم که از ...  بیشتر