جایگاه عقل در روش‌شناسی علمی جالینوس

روح الله فدائی؛ آقای دکتر سعیدی مهر

دوره 18، شماره 70 ، تیر 1401، ، صفحه 55-83

https://doi.org/10.22054/wph.2022.60683.1971

چکیده
  جالینوس یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان و عالمان طبیعی در یونان باستان است که به روش‌شناسی علوم طبیعی توجهی ویژه داشته است. از سوی دیگر با توجه به انتقال سنت جالینوسی به جهان اسلام و تأثیرگذاری آراء وی در حوزه‌های مختلف اندیشه‌ای ازجمله روش‌شناسی، بررسی و فهم اندیشه‌های روش‌شناختی وی از اهمیت بالایی در درک درست از سنّت علمی در سده‌های ...  بیشتر

زندگی در لذت یا در سایه مرگ: تحلیل نمایش "قاتل" اثر اوژن یونسکو بر اساس مفاهیم اگزیستاسیالیستی کرکگارد

علیرضا نظری؛ فاضل اسدی امجد

دوره 14، شماره 56 ، دی 1397، ، صفحه 113-145

https://doi.org/10.22054/wph.2019.12219.1210

چکیده
  اوژن یونسکو در نمایش خود با نام قاتل شرایط واقعی زندگی انسان را به تصویر میکشد. وی زندگی و مرگ، هستی و نیستی و تنزل او به مرتبه نیستی را به روی صحنه می اورد. او در پی رویارویی انسان با شرایط واقعی زندگی است. پس وجود انسان را باید تعارض بین تمایلات افسارگسیخته و بی پایان ادمی با هستی در بند و محدود او دانست. مقاله حاضر در پی بررسی دیدگاه ...  بیشتر

رویکرد فلسفی شهید مطهری به پرسش از رابطۀ عقل و دین

مهدی بهنیافر؛ حمیده مختاری

دوره 11، شماره 44 ، دی 1394، ، صفحه 79-94

https://doi.org/10.22054/wph.2016.6732

چکیده
  رویکرد فلسفی شهید مطهری به پرسش از رابطۀ عقل و دین نسبت عقل و دین از اساسی‌ترین مسائل حوزه معرفت دینی و فلسفی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته، دیدگاه‌های متفاوتی را هم دامن زده است. در این مقاله نگارندگان درصددند ضمن تحلیل رویکرد شهیدمطهری به مسئلۀ اصول بنیادین دین اسلام، امکان نشاندن آن‌ها در جایگاه اصول موضوعۀ ...  بیشتر

رابطه اراده با معرفت «با تکیه بر تبیین نظریه معرفت طبعی جاحظ»

فاطمه سلیمانی

دوره 11، شماره 41 ، فروردین 1394، ، صفحه 87-106

چکیده
  چکیده یکی از مسائل مهم در مباحث معرفت‌شناسی رابطه اراده با معرفت است. پاسخ به این پرسش که آیا معرفت امری ارادی است یا فعلی غیر‌ارادی و به قول متکلمین اضطراری، از مباحث قدیمی علم کلام و فلسفه است. متکلمین در موضوع ایمان و این‌که حقیقت آن معرفت الله است با این پرسش مواجه شدند که آیا معرفت الله ارادی است یا به‌صورت غیر‌ارادی و اضطراری ...  بیشتر

تبیین نظریة اشراق در آگوستین با تکیه بر دیدگاه ژیلسون

زهرا محمود کلایه؛ رضا اکبریان؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبری

دوره 10، شماره 40 ، دی 1393، ، صفحه 145-162

چکیده
  چگونگی دستیابی بشر به حقایق ثابت و مشترک، مسئله‌ای اساسی است که آگوستین در مباحث معرفت‌شناختی با آن مواجه بوده‌است. وی در تبیین این مسئله از تئوری اشراق کمک می‌گیرد. عبارات دو پهلوی آگوستین در توضیح معنا و محتوای اشراق، عمدتاً مخاطب را با این مسئله مواجه می‌سازد که آیا اشراق نزد آگوستین همان قابلیت طبیعی عقل در ادراک است یا به دخالت ...  بیشتر

نقد شوپنهاور از فلسفة اخلاق کانت

محمدرضا عبداله نژاد

دوره 10، شماره 37 ، فروردین 1393، ، صفحه 45-62

https://doi.org/10.22054/wph.2014.6143

چکیده
  مفهوم «اراده» جزء یکی از مفاهیم کلیدی فلسفة اخلاق "کانت" و "شوپنهاور" محسوب می شود. در نظام اخلاقی کانت، اراده زمانی وجهة اخلاقی پیدا می‌کند  که کاملاً تابع عقل و قوانین ماتقدم و مطلق آن باشد. اما شوپنهاور معتقد است که چون ارادة انسان مقدم بر عقل اوست، بنابراین عقل نمی‌تواند اراده را به انجام کاری وادارد. او به‌جای عقل، انگیزه‌ها ...  بیشتر

بررسی تطبیقی آرای علامه مجلسی و علامه طباطبایی در عرصة چیستی عقل و کارکردهای آن

عین الله خادمی؛ علیرضا عربی

دوره 8، شماره 30 ، تیر 1391، ، صفحه 69-92

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5846

چکیده
  بحار الانوار مهم‌ترین و مفصل‌ترین تألیف علامه مجلسی و از مهم‌ترین و گسترده‌ترین جوامع حدیثی شیعه است. تعلیقات علامه طباطبایی که نمایندة تفکر فلسفی حکمت متعالیه در دورة معاصر است، به‌طور عمده مشتمل بر نقد دیدگاه‌های علامه مجلسی است. بررسی تحقیقی و تفصیلی‌تر این تعلیقه‌ها، ضمن آنکه تلاشی در جهت تقویت و احیای سنت تعلیقه‌نویسی ...  بیشتر

نقش خیال در فرایند ادراک از نظر ابن‌عربی

داوود اسپرهام

دوره 7، شماره 26 ، تیر 1390، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5821

چکیده
  تا پیش از ابن‌عربی و بنا بر سنت دیرینة به یادگار مانده از حکمای یونانی، محدودة ادراکات انسانی منحصر به عالم حس و عالم عقل بود. چون حس برای عقل به‌عنوان ابزار شناخت محسوب می‌شد، عقل، مُدرِک نهایی شمرده می‌شد. این عقل که مؤیّد به منطق بود علاوه بر اینکه مرجع کامل ادراک بود، داور نهایی نیز به حساب می‌آمد. در آن سنت فکری همۀ یافته‌ها ...  بیشتر

قدرت، روح کین‌خواهی، برداشت وجودی و آری‌گویی به زندگی. اهمیت «والا» در فلسفة هنر کانت

رضا ماحوزی

دوره 7، شماره 26 ، تیر 1390، ، صفحه 53-74

https://doi.org/10.22054/wph.2011.5823

چکیده
  کانت در تحلیل زیبایی طبیعی و هنری، لذت زیباشناختی ناشی از صورت‌های محض اعیان را به‌مدد بازی آزاد خیال و فاهمه و برمبنای اصل غایتمندی بدونِ غایت تبیین کرده است. بنابه این قاعده، احکام زیباشناختی محصول هارمونی نامتعیّن و خودانگیختة قوای خیال و فاهمه می‌باشند. با این‌حال، کانت در تحلیل امر والا و احساس زیباشناختی حاصل از آن، به هارمونی ...  بیشتر

آراء معرفتی دنس اسکوتوس و مقایسة آن با آراء ابن‌سینا

مهدی عباس زاده

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1389، ، صفحه 53-74

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5809

چکیده
  این نوشتار بر آن است که به بررسی و تبیین آراء فیلسوف و متکلّم اسکاتلندی مَدرسی، یوهانس دنس اسکوتوس (1308-1266 م.) دربارة «معرفت» و مقایسة اجمالی آن با آراء معرفتی ابن‌سینا بپردازد. اسکوتوس ترجمة لاتین کتاب «الشفاء» ابن‌سینا را مطالعه کرده است و آنگونه که در ضمن این نوشتار مشاهده خواهد شد، افکار و آراء معرفتی ابن‌سینا بر آراء ...  بیشتر

ارتباط نفس با مجردات و مادیات در فلسفه افلوطین و ملاصدرا

رضا اکبریان؛ طیبه کرمی

دوره 5، شماره 20 ، دی 1388، ، صفحه 17-22

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5780

چکیده
  مسئله ارتباط مجرد و مادی یکی از مسائل مهم در فلسفه است. نفس به دلیل هویت دوگانه‌ای که دارد، می‌تواند نقشی واسطه‌ای را میان عالم عقل و طبیعت را ایفا کند. نقش واسطه‌گری نفس، در فلسفه افلوطین و ملاصدرا به دو شکل متفاوت ترسیم شده است. از دیدگاه افلوطین، نفس دارای جنبه‌ای فرودین و جنبه‌ای عالی است. جنبه عالی نفس متصل به عقل است و هرگز تنزل ...  بیشتر

رابطة آشتی‌ناپذیر«عقل» و «ایمان» در اندیشة سورن کی‌یرکگور

محمد اصغری

دوره 5، شماره 19 ، مهر 1388، ، صفحه 103-116

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5778

چکیده
  این مقاله به بررسی رابطة عقل و ایمان در اندیشة اگزیستانسیالیستی کی‌یرکگور می‌پردازد. کی‌یرکگور ایمان را با واژه‌هایی همچون «شور»، «جهش» و «رابطه با خدا» توصیف می‌کند و آن را برتر از عقل و گاهی در تضاد کامل با آن می‌پندارد. به نظر کی‌یرکگور ایمان می‌تواند ما را نجات دهد، اما نمی‌توان ایمان را با عقل شناخت. وی در ...  بیشتر

ادراک حسی افلاطون در نظام پارمنیدسی

ابراهیم موسوی

دوره 4، شماره 16 ، دی 1387، ، صفحه 9-26

https://doi.org/10.22054/wph.2009.5758

چکیده
  برای مدت‌ها رابطۀ ادراک حسی با معرفت از نظر افلاطون به نحوی بر اساس تفکر ارسطویی یا تفکر افلوطینی توجیه می‌شد، اما به‌تازگی آراء دیگری در این باره مطرح است که در آن دریافت اصلی خود افلاطون محل مداقه قرار می‌گیرد. این دیدگاه هنگامی جدی‌تر می‌شود که در مواردی همچون رسالۀ تئه‌تتوس (184 الف تا 187) ملاحظه می‌کنیم که افلاطون برخلاف نظر ...  بیشتر

تفاوت فاهمه و عقل نزد کانت

محمد شفیعی

دوره 4، شماره 15 ، مهر 1387، ، صفحه 137-144

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5757

چکیده
  کانت وجود علم و اخلاق را پیش فرض می‌گیرد و به بررسی حدود و ثغور هر یک می‌پردازد. در این راه او از اصطلاحات «عقل» و «فاهمه» استفاده می‌کند. در این مقاله به تعریف این دو مفهوم نزد کانت، از دیدگاهی که وجه تمایز آنها را آشکارتر کند، پرداخته می‌شود؛ سپس جایگاه این دو قوه در حیطۀ علم بررسی و آنگاه با بررسی مواضع اخلاقی کانت نتیجه ...  بیشتر

دریدا و مولوی در برابر فلاسفه

عامر قیطوری؛ حمید طاهری؛ جعفر میرزایی

دوره 3، شماره 12 ، دی 1386، ، صفحه 77-92

https://doi.org/10.22054/wph.2008.5856

چکیده
  مطالعه حاضر بر آنست تا آراء شاعر و عارف ایرانی یعنی مولوی در باب تفکر فلسفی را در چارچوبی نوین و در کنار یکی از فلاسفه بنام فرانسوی یعنی ژاک دریدا مورد مداقه قرار دهد. آنچه این دو را می تواند به گونه ای به یکدیگر پیوند دهد برخورد نقادانه با ادعاهای بنیادین فلاسفه در دسترسی به حقیقت است. نزد هر دو عقل محصور در جهان مادی یا گرفتار در دلالتهای ...  بیشتر

خدا و جهان در نظام فلسفی ارسطو و فارابی

طاهره کمالی زاده

دوره 3، شماره 9 ، فروردین 1386، ، صفحه 9-24

https://doi.org/10.22054/wph.2007.6682

چکیده
  پرسش بنیادی نزد فیلسوفان پیش از ارسطو این بود که اشیاء چگونه پدید می‌آیند و این پیدایش چگونه روی می‌دهد و سرانجام سبب دگرگونی موجودات چیست؟ ارسطو در فیزیک حرکت را بنیاد طبیعت و پدیده‌های طبیعی می‌داند و از آنجا به وجود نخستین محرک نامتحرک منتهی می‌شود. در متافیزیک نیز با ارائه استدلال جهان شناختی به اثبات وجود خدا می‌پردازد و ...  بیشتر

تفسیری درباره‌ی تصویر کانت از عقل در نقد اول

محمدرضا عبدالله نژاد

دوره 2، شماره 5 ، فروردین 1385، ، صفحه 39-55

https://doi.org/10.22054/wph.2006.6670

چکیده
  تحلیل مفهوم عقل و ارتباط آن با نظام معرفتی کانت از اهمیت بالایی برخوردار است. به عبارت دیگر، کانت شناخت را به شناختن قوای آن منوط می‌کند و در این میان توجه به معانی عقل و ارتباط آن با قوای دیگر ذهن ضرورت دارد. از نظر کانت، در عین وجود تمایز بین سه قوه (حس، فاهمه و عقل)، توافقی نیز میان آنها وجود دارد و این یک توافق استعلایی است. بنابراین، ...  بیشتر

تحلیل و ارزیابی نقد هگل بر کانت

مهدی دهباشی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1384، ، صفحه 6-16

https://doi.org/10.22054/wph.2005.6655

چکیده
  با اینکه هگل هیچگاه عظمت فکری کانت را نادیده نگرفته و او را به بزرگی یاد می کند ولی به طور مستقیم و غیرمستقیم به نقد افکار کانت پرداخته و معتقد است که فیخته اصول فکری کانت را به شکل و قالبی انتزاعی ارائه می‌دهد. وی اصطلاحاتی که کانت در فلسفه خود مورد استفاده قرار داده را مخدوش و روش فلسفی او را به نوعی روش روانشناختی می‌داند تا روشی ...  بیشتر