جلال‌الدین بلخی بیرون از بازی جبر و اختیار

حمید اسکندری؛ حسن رهبر

دوره 18، شماره 71 ، مهر 1401، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22054/wph.2022.69015.2089

چکیده
  مثنوی را چنان خوانده‌اند که گویی مولوی قائل به جبر یا اختیار بوده یا میان این دو تردّد داشته است. اینجا با تفسیری تازه آشکار می‌سازیم که وی چگونه از هر دوی این‌ها دوری می‌جوید. سخنانِ وی در این باره آنجا استوار و ایجابی است که خواسته باشد بر رخنه‌های یک طرف (گاه جبر و گاه اختیار) انگشت بگذارد و آن طرف را پس بزند؛ و این به معنای تأیید ...  بیشتر

دیدگاه جان مارتین فیشر درباره اختیار لازم در مسئولیت اخلاقی

زهرا خزاعی؛ فاطمه تمدن

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1393، ، صفحه 131-151

چکیده
  چکیده اختیار به‌عنوان محوری‌ترین ویژگی انسان، در جهان غرب از سویی اساسی‌ترین شرط مسئولیت اخلاقی دانسته شده‌است و از‌سوی‌دیگر، با فرض جبری‌بودن جهان، در تعارض با جبرگرایی قرار می‌گیرد. گروهی از فیلسوفان اخلاق، با باور به وجود تعارض، حکم به ناسازگاری این دو داده‌اند و گروهی دیگر برای دفع یا رفع این تعارض، به شیوه‌های مختلفی ...  بیشتر

جبر و اختیار از دیدگاه علامه طباطبائی

عبدالله نصری

دوره 9، شماره 36 ، دی 1392، ، صفحه 71-82

چکیده
  بحث جبر و اختیار یکی از مسائل مهم و معضلات فلسفی است. در طول تاریخ، فیلسوفان شرق و غرب در باب آن به تأملات بسیار پرداختند. فیلسوفان‌اسلامی در لابلای مباحث مربوط به کیفیات نفسانی، اصل علیت و صفات الهی به بحث دربارة این مسأله پرداختند. علامه طباطبائی، هم در آثار فلسفی خود و هم در تفسیر المیزان ابعاد مختلف جبر و اختیار را مورد بررسی و توجه ...  بیشتر

آزادی اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبائی ره و کانت

هاجر نیلی احمد آبادی؛ علی کرباسی زاده

دوره 8، شماره 31 ، مهر 1391، ، صفحه 55-80

https://doi.org/10.22054/wph.2012.5852

چکیده
  این مقاله بر آن است که به بررسی تطبیقی آزادی اجتماعی از دیدگاه دو فیلسوف و متفکر جهان اسلام و جهان غرب، علامه طباطبائی و کانت بپردازد. در دو بخش نخست دیدگاه علامه و سپس دیدگاه کانت مطرح می شود و در بخش آخر مقایسه و تطبیق نظرگاه ای دو بیان می گردد. علامه آزادی حقیقی را آزادی از همه قیود، جز عبودیت الهی می داند اما کانت آزادی حقیقی را آزادی ...  بیشتر

اختیار انسان از منظر صدرا و یاسپرس

فرح رامین

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1389، ، صفحه 7-31

https://doi.org/10.22054/wph.2010.5807

چکیده
  مسألة اختیار آدمی از جمله موضوعات مهمی است که در آراء صدرالمتألهین به‌عنوان مؤسس حکمت متعالیه و یاسپرس به‌عنوان یکی از فلاسفه خدامدار بی‌دین اگزیستانسیالیست، مطرح است. در تطبیق آراء این دو فیلسوف، با توجه به افق و مبانی فکری متفاوت این دو تفکر، همواره باید جانب احتیاط را رعایت کرد. توجه یاسپرس به انسان و تأکید بر وجود ساحتی اصلی ...  بیشتر