نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بیان کریمی ¹
• سید مصطفی شهرآیینی ²
• یوسف نوظهور ³

¹ دکترای فلسفه، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

² دانشیار فلسفه دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³ دانشیار فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

اسپینوزا نخستین و مهم­ترین فیلسوف سیاسی است که دموکراسی را بهترین نوع حکومت قلمداد کرد. برتری دموکراسی در فلسفة سیاسی اسپینوزا بر مبانیِ مابعدالطبیعیِ اندیشة وی مبتنی است. اسپینوزا دربارة سرشت انسان از دو موضع سخن گفته است: از سویی، به تبیین طبیعت­گرایانه­ای از انسان می­پردازد و کُناتوس یا صیانت ذات را نخستین و بنیادی­ترین ویژگی همة موجودات طبیعی، از جمله انسان معرفی می­کند، از دیگر سو، دستگاه مابعدالطبیعة کمال­گرایانه­اش ایجاب می­کند که نمونة اعلایی برای سرشت بشر برگزیند و با آن نشان دهد که چگونه می­توان به آزادی از بندِ انفعالات نفسانی دست یافت و با دور کردن انسان­ها از عقل­ستیزی امیال، آن­ها را در محدودة عقل قرار داد. اسپینوزا، دموکراسی را به این دلیل برتر می­داندکه طبیعی­ترین و عقلانی­ترین نوع حکومت است؛ طبیعی­ترین است، چون بیشترین شباهت را به وضعیت طبیعی آدمیان دارد که در آن انسان برای صیانت از ذات خویش آزاد است و حق دارد هرآن­چه را که در توان دارد انجام دهد، وعقلانی است، چون هرچه تعداد تصمیم­گیرندگان بیشتر باشد امکان حاکمیت انفعالات ویران­گر و غیرعقلانی کم­تر می­شود. در واقع، عقلانی‌بودن دموکراسی به دلیل تأمین هدفی است که رشد اخلاقی و عقلانی افراد در آن شکل می­گیرد و در نتیجه انسان را به نمونة برتر سرشت انسان که در اخلاق از آن صحبت کرده بود، نزدیک می­کند. پرسش­ راهبر ما در این مقاله این است که چگونه تفوق دموکراسی بر دیگر انواع حکومت، زاییدة دستگاه مابعدالطبیعی اسپینوزا است؟ مدعای اصلی مقاله این است که ادعای اسپینوزا در باب تفوق دموکراسی تنها زمانی قابل‌فهم است که تلقی وی را از سرشت انسان که بر مبانی مابعدالطبیعی­اش استوار است، دریابیم.

کلیدواژه‌ها

• سرشت انسان
• کُناتوس
• حق طبیعی
• رشد عقلانی
• دموکراسی

عنوان مقاله [English]

The Metaphysical foundations of the priority of democracy in Spinoza’s philosophy

نویسندگان [English]

• Bayan Karimi ¹
• Seyyed Mostafa Shahraeini ²
• Yusef Nozohur ³

¹ PhD Candidate of Philosophy, Tabriz University, Tabriz, Iran.

² Associate Professor of Philosophy, Tabriz University, Tabriz, Iran.

³ Associate Professor of Philosophy, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Spinoza is the first and the most important political philosopher to have considered Democracy as the best government. The superiority of Democracy in Spinoza’s political philosophy is based on the metaphysical foundations of his thought. Spinoza has taken two stands regarding the human nature; on the one hand, he represents a naturalistic explanation for human-being and introduces Conatus or self-preservation as the first and the most fundamental feature of all natural beings, including human nature. On the other hand, his perfectionist metaphysical system calls for choosing a superior model for human nature by which it can be shown how to be liberated from passions of the soul and to put human beings in the limits of reason by detaching them from irrationalism of desires. Spinoza considers Democracy as superior for it is the most natural and the most rational kind of government; the most natural as it has the highest similarity with the natural state of mankind in which human is free to protect his nature and he has the right to do everything in its power; the most rational as the more the decision makers, the less the possibility of domination of ruinous and irrational passions. Our main question in this paper is how the superiority of Democracy over other governments is the outcome of metaphysical system. The central claim in this paper is that Spinoza’s assertion about superiority of Democracy is comprehensible only when we grasp his interpretation of human nature which is based on his metaphysical foundations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Human nature
• Conatus
• natural right
• Intellectual development
• Democracy