نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه قم

چکیده

در این مقاله رابطه و نسبت پرسش‌گری با امر مقدس در منظومه‌ی فکری مولوی به شیوه­ی تحلیلی  بررسی می­شود. در آغاز جهان‌نگری مولانا در رویکردی کلی در باب خاستگاه، جایگاه، حدود، توانایی و ویژگی‌های ترازهای معرفتی، و سپس جایگاه علوم، فنون، هنرهای بشری و شیوه‌های فلسفی و منطقی، و لزوم به­کارگیری و سودمندی موضوعات یاد شده نه تنها در زندگی دنیوی، حتی گاهی به عنوان وسیله‌ای برای رستگاری آن­جهانی بررسی می‌شود؛ هرچند مولوی در هرحال امتیاز غیرقابل­انکاری برای بینش و شهود عرفانی برآمده از خاستگاه وحیانی  قایل است.
در قلمروی امر مقدس مولوی ضمن اشاره به آسیب­ها و زیان­های به­کار­گیری دانش­های بشری در این ساحت، و لزوم سنخیت و مناسبت میان ابزار و موضوع مورد مطالعه­، به ناتوانی و ناکارآمدی پرسش‌گری در قلمروی امر مقدس و لزوم صبر و سکوت در ساحت قدسی و وحیانی انسان کامل (عقل کل) و قرآن کریم تأکید می‌ورزد که این دو نزد مولوی واسطه‌ای میان انسان و خدا و متصل به خاستگاه الهی قلمداد می‌شوند و از امتیاز مصونیت از خطا و اشتباه برخوردارند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Questioning and holy affair in Moulavi's reflective poem

نویسنده [English]

  • Leila Pajouhandeh

چکیده [English]

In this essay the relation of questioning with holy affair in Moulavi’s reflective poem will be discussed in an analytic manner. At first, Moulana's worldview in a general approach on source, position, limits, capacity and properties of knowledge levels and then the states of sciences, techniques, and human arts and philosophical and rational methods and necessity for using the mentioned subjects not only in mundane life, even sometimes as a means for salvation in that world are studied while Moulavi grants undeniable privileges to mystical insight and intuition from revelatory source
In the area of holy affair, Moulavi while pointing on detriments and disadvantages of using human knowledge in this area and necessity for suitability and relation between tool and subject studied emphasizes the ineffectiveness of questioning in this area and necessity for patience with holy and revelatory presence of perfect man and magnificent Quran which are viewed as mediators between human and God and connected to divine source and have infallibility privilege.

کلیدواژه‌ها [English]

  • holy affair
  • questioning
  • degrees of wisdom
  • Perfect Man
  • magnificent Quran
  • revelatory word
  • Moulv

فهرست منابع

 قرآن مجید (1371)، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: سروش.
عهد عتیق(1856م). ترجمه ولیم گِلِن، لندن.
اتّو، رودلف. (1380). مفهوم امر قدسی، ترجمه همایون همتی، تهران: نقش جهان.
آموزگار، ژاله. (1382). «جادوى سخن در اساطیر ایران»، بخارا، تهران: س 6، ش 2 (پى در پى 32).
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1376). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
احمد، اکبر. (1379). «پست مدرنیسم و اسلام»، پست مدرنیته و پست مدرنیسم تعاریف نظریه ها و کاربست ها، ترجمه و تدوین حسینعلی نوذری، تهران: نقش جهان.
اسمیت، هیوستون. (1381). «اهمیت دینی پسا تجددگرایی: یک جوابیه»، سیری در سپهر جان مقالات و مقولاتی در معنویت، ترجمه مصطفی ملکیان، تهران: نشر نگاه معاصر.
افلاکى (عارفى)، شمس الدین احمد. (1375). مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجى، تهران: دنیاى کتاب.
انوارى، محمدجواد. (1379). «اشعرى»، دائره المعارف بزرگ اسلامى، زیرنظر کاظم موسوى بجنوردى، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامى.
اوئرباخ، اریخ. (1371). «بازآفرینى واقعیت: مقایسه دو الگوى کهن در ادبیات مغرب زمین»، کیان، ترجمه سعید ارباب شیرانى، تهران، ، س 2، ش 9.
بهاءولد، محمدبن حسین خطیبى بلخى. (1333). معارف، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات اداره کل انطباعات وزارت فرهنگ،
پژوهنده، لیلا. (1391). «چیستی و چرایی پرسش و پاسخ از دیدگاه مولوی»، مجله فلسفه و کلام اسلامی، تهران: پاییز و زمستان 1391، سال چهل و پنجم، شمارۀ دوم.
پژوهنده، لیلا. (1383). «کلام نفسی (تکوینی) و کلام لفظی (قول، گفتار) نزد مولوی»، مقالات و بررسی­ها، تهران، بهار و تابستان1383، دفتر 75 (2).
تفتازانى، مسعودبن عمر. (1409 ق / 1989 م). شرح المقاصد، با تحقیق و تعلیق عبدالرحمن عمیره، بیروت: عَالَم الکتب.
تفتازانى، مسعودبن عمر. (1411 ق). شرح العقاید النسفیه، به کوشش محمدعدنان درویش، دمشق: دارالفکر.
تورتل، کریستیین. (1378). شیخ ابوالحسن خرقانى: زندگى، احوال و اقوال، ترجمه ع. روح بخشان، تهران: نشر مرکز.
جوینى، عبدالملک. (1405 ق / 1985 م). الارشاد الى قواطع الادلّه فى اصول الاعتقاد، به کوشش اسعد تمیم، بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه.
دادبه، اصغر. (1377). «اشاعره»،دائره المعارف بزرگ اسلامى، زیرنظر کاظم موسوى بجنوردى، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامى.
دادبه، اصغر. (1374).فخر رازى، تهران: طرح نو.
ریتر، هلموت. (1374 و 1379).دریاى جان: سیرى در آراء و احوال شیخ فریدالدین عطار نیشابورى، (ج 1)، ترجمه عباس زریاب خویى و مهرآفاق بایبوردى، تهران: الهدى؛ (ج 2)، ترجمه مهرآفاق بایبوردى.
زرین کوب، عبدالحسین. (1364).سرّ نى، تهران: انتشارات علمى.
زمانى، کریم. (1380). شرح جامع مثنوى معنوى، تهران: انتشارات اطلاعات.
زمانی، کریم. (1384). میناگر عشق: شرح موضوعی مثنوی معنوی، تهران: نشر نی.
سروش، عبدالکریم. (1382). «حکمت یونانیان و حکمت ایمانیان،» ناقد، اسفند1382، ش1، صص 137ـ158.
شفیعى کدکنى، محمدرضا. (1374). ترجمه و یادداشت بر تصوف اسلامى و رابطه انسان و خدا نوشته رینولد. ا. نیکلسون، تهران: نشر سخن.
شمس تبریزى، شمس الدین محمدبن على.(1369). مقالات شمس، با تصحیح و تعلیق محمدعلى موحد، ویرایش علیرضا حیدرى، تهران: انتشارات خوارزمى.
شیمل، آن‌ماری. (1375). شکوه شمس: سیری در آثار و افکار مولانا جلال‌الدین رومی، مترجم حسن لاهوتی، مقدمة سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی.
عبدالحکیم، خلیفه. (1356). عرفان مولوى، ترجمه احمد محمدى و احمد میرعلایى، تهران: شرکت سهامى کتابهاى جیبى.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1361). اسرارنامه، به تصحیح سید همایون گوهرین، تهران: انتشارات زوار.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1383). منطق الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
علایی،مشیت. (1386). «اسطوره و زبان در کتاب مقدس» ، قال و ومقال، بهار 1386، ش1.
عین القضاة همدانى، عبدالله بن محمد. (1362). نامه­هاى عین القضاة همدانى، به اهتمام علینقى منزوى و عفیف عسیران، تهران: انتشارات زوار
فراى، نورتروپ. (1379). رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمه صالح حسینى، با ویرایش کامران فانى، تهران: انتشارات نیلوفر.
فروزانفر، بدیع الزمان. (1375). شرح مثنوى شریف، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
قانعی خوزانی، مهناز. (1390). اخلاق در نگاه مولانا: چیستی و هستی،تهران: نگاه معاصر.
کاسیرر، ارنست. (1367). زبان و اسطوره، ترجمه محسن ثلاثى، تهران: نقره .
کاکایی، قاسم و اشکان بحرانی. (1388). «کارکردهای الهیاتی سکوت در آثار مولانا»، فلسفه و کلام اسلامی، تهران: 1342، پاییز و زمستان 1388، شماره 1.
کریمی، سودابه. (1384). بانگ آب: دریچه­ای به جهان نگری مولانا، تهران: نشر شور.
گراهام، ویلیام ا. (1379). «نوشتار مقدس»، دین پژوهى، ویراسته میرچا الیاده، ترجمه بهاءالدین خرمشاهى، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
مایل هروى، نجیب. (1380). «انسان کامل»، دائره المعارف بزرگ اسلامى، زیرنظر کاظم موسوى بجنوردى، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامى.
مایر، فریتس. (1382). بهاء ولد (والد مولانا جلال­الدین رومی) و خطوط اصلی حیات و عرفان، ترجمه مهرآفاق بایبوردی، تهران: سروش.
مجتهد شبسترى، محمد. (1379). نقدى بر قرائت رسمى از دین (بحرانها، چالشها، راه­حلها)، تهران: طرح نو.
ملاصالحی، حکمت الله. (1387). «تحولی در کلام و قصص وحیانی»، شهرزاد، ش 1.
ملاصالحی ، حکمت الله. (1373). «داستان وحیانی مکاشفه مثالی»، ادبیات داستانی، س2، آذر و دی 1373، ش26و27.
ملکیان، مصطفى. (1381). راهى به رهایى: جستارهایى در باب عقلانیت و معنویت، تهران: نشر نگاه معاصر.
ملکیان، مصطفی. (1389). حدیث آرزومندی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت، تهران: نگاه معاصر.
مولوى، جلال الدین محمد بلخى. (1375). اسطرلاب حق، گزیده فیه مافیه، به انتخاب و توضیح محمدعلى موحد، تهران: انتشارات سخن.
مولوى، جلال الدین محمد بلخى. (1369).کتاب فیه مافیه، تصحیحات و حواشى بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
مولوى، جلال الدین محمد بلخى. (1363). کلیّات شمس (دیوان کبیر)، با تصحیحات و حواشى بدیع الزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر.
مولوى، جلال الدین محمد بلخى. (1379). مثنوى معنوى، به سعى و اهتمام رینولد نیکلسون، با مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران: نشر ثالث ـ نشر هماى.
مولوى، جلال الدین محمد بلخى. (1372). مجالس سبعه، تصحیح و توضیحات توفیق هــ . سبحانى، تهران: کیهان.
نسفى، عزیزالدین. (1962). کتاب الانسان الکامل، به تصحیح و مقدمه فرانسوى ماریژان موله، تهران: قسمت ایرانشناسى انستیتو ایران و فرانسه.
نویا، پل. (1373). تفسیر قرآنى و زبان عرفانى، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر
دانشگاهى.
نیکلسن، رینولد الین. (1374). تصوف اسلامى و رابطه انسان و خدا، ترجمه محمدرضا شفیعى کدکنى، تهران: انتشارات سخن.
نیکلسن، رینولد الین. (1374). شرح مثنوى معنوى مولوى، با ترجمه و تعلیق حسن لاهوتى، با پیشگفتار سیدجلال الدین آشتیانى، با ویرایش بهاءالدین خرمشاهى، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
هاکسلى، آلدوس. (1381). «سکوت»، سیرى در سپهر جان: مقالات و مقولاتى در معنویت، ترجمه مصطفى ملکیان، تهران: مؤسسه نگاه معاصر.
هجویرى غزنوى، ابوالحسن على بن عثمان. (1304 ش/ 1926 م). کشف المحجوب، به سعى و اهتمام و تصحیح والنتین ژوکوفسکى، لنینگراد: مطبعه دارالعلوم.
همایی،جلال­الدین. (1374). مولوی­نامه، مولوی چه می­گوید؟، تهران: نشر هما.
همدانی، امید. (1387). عرفان و تفکر: از تأملات عرفانی مولوی تا عناصر عرفانی در طریق تفکر هایدگر، تهران: نگاه معاصر.
ولفسن، هرى اُوسترین. (1368). فلسفه علم کلام، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات الهدى.
Auerbach, Erich. (1973). Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature, Princeton (New Jersey), Princeton University Press.
Edwards, R. B. (1979-1988). "Word",The International Standard Bible Encyclopedia, Edited by Geoffrey W. Bromiley and ..., Michigan, William B. Eerdmans Publishing Company.
Graham, William A. (1987). "Scripture", The Encyclopeadia of Religion, Edited by Mircea Eliade, New_York, Macmillan Publishing Company and London, Collier Macmillan Publishers.
                                     The Columbia Encyclopedia,  "Logos", New york, Columbia university Press, 1993.
                                   The New Encyclopaedia Britanica, "logos", Edited by Robert P. Gwinn and ..., Chicago, Encyclopaedia Britanica, Inc., 1989.